Zatrudnienie osoby bez kwalifikacji nauczycielskich w przedszkolu – kiedy i jak to zrobić zgodnie z prawem?

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji i Nauki z 14 września 2023 r., nauczyciel wychowania przedszkolnego musi posiadać odpowiednie wykształcenie (np. pedagogika przedszkolna lub wczesnoszkolna) oraz przygotowanie pedagogiczne. Karta Nauczyciela dodatkowo reguluje status zawodowy i warunki pracy nauczycieli w publicznych placówkach.

W przypadkach szczególnych dyrektor przedszkola może zatrudnić osobę nieposiadającą wymaganych kwalifikacji nauczycielskich. Podstawę takiego działania stanowi art. 15 ustawy – Prawo oświatowe. To rozwiązanie stosowane jest tymczasowo, w sytuacjach kryzysowych, i wiąże się z koniecznością odpowiedniego udokumentowania decyzji dyrektora (np. protokołem z rekrutacji, informacją o braku kandydatów spełniających wymogi).

Dotychczas osoby niebędące nauczycielami mogły prowadzić wyłącznie zajęcia dodatkowe, wspierające rozwój zainteresowań dzieci – np. rytmikę, teatr, języki obce. Jednak planowana nowelizacja ustawy Prawo oświatowe znacząco rozszerzy uprawnienia tych pracowników.

Zgodnie z projektem zmian w ustawie Prawo oświatowe:

• Osoby zatrudnione na podstawie art. 15 będą mogły prowadzić również zajęcia objęte podstawą programową wychowania przedszkolnego, nie tylko zajęcia rozwijające zainteresowania.
• Wystarczające będzie, że posiadają przygotowanie uznane przez dyrektora przedszkola za adekwatne do prowadzenia konkretnych zajęć.
• Co ważne, rozwiązanie to ma dotyczyć również przedszkoli niepublicznych – na podstawie art. 14 ust. 6 pkt 2 ustawy.

Nowelizacja ta w praktyce umożliwi placówkom większą elastyczność w doborze kadry i pomoże zapełnić wakaty w sytuacji deficytu nauczycieli.

Zatrudnienie na podstawie art. 15 nie może być decyzją dowolną. Pracownik musi spełniać następujące wymogi formalne (wynikające z art. 10 ust. 5 pkt 3 i 4 Karty Nauczyciela):

• Brak toczącego się postępowania karnego lub dyscyplinarnego.
• Brak skazania prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne, w tym przestępstwo skarbowe.

Dodatkowo, dyrektor przedszkola musi uzyskać zgodę kuratora oświaty na zatrudnienie takiej osoby oraz uznać jej przygotowanie za wystarczające w kontekście powierzonych obowiązków.

Osoba bez kwalifikacji nauczycielskich zatrudniona w przedszkolu publicznym na podstawie art. 15 otrzymuje:

• Umowę o pracę na podstawie Kodeksu pracy.
• Obowiązuje ją odpowiednio tygodniowy wymiar godzin pracy nauczyciela (np. 25 godzin tygodniowo).
• Wynagrodzenie ustalane jest na poziomie nie wyższym niż 184% kwoty bazowej, chyba że organ prowadzący wyrazi zgodę na wyższą stawkę.

W przedszkolach niepublicznych możliwe są bardziej elastyczne formy zatrudnienia, w tym także na umowy cywilnoprawne – o ile nie noszą one cech stosunku pracy.

Decyzja o zatrudnieniu osoby bez kwalifikacji wymaga staranności:

• Dyrektor powinien dokładnie udokumentować brak możliwości zatrudnienia nauczyciela z kwalifikacjami (np. ogłoszenia, protokoły).
• Zaleca się sporządzenie pisemnej opinii o predyspozycjach kandydata oraz dokumentację uzasadniającą wybór.
• Osoba zatrudniona w tym trybie powinna pozostawać pod nadzorem pedagogicznym – np. nauczyciela mentora.

Osoby bez kwalifikacji nauczycielskich mogą również pełnić inne funkcje w przedszkolu:

• Pomoc nauczyciela – stanowiska wspomagające, niepodlegające wymogom kwalifikacyjnym z rozporządzenia dla nauczycieli.
• Opiekunowie zajęć dodatkowych (np. rytmika, logopedia).

Te role nie uprawniają do samodzielnego prowadzenia zajęć z podstawy programowej, ale mogą stanowić etap przejściowy.

Warto jednak pamiętać: to rozwiązanie tymczasowe, które powinno iść w parze z planem rozwoju zawodowego zatrudnianej osoby oraz bieżącym wsparciem merytorycznym ze strony placówki.

Opracowanie: