Specjaliści w przedszkolu 2025/2026 – ile etatów musisz zaplanować?

W pierwszej kolejności dyrektor musi ustalić, ile etatów specjalistów musi być obsadzone w szkole. Od września 2022 r. w:

• przedszkolu
• szkole podstawowej,
• liceum ogólnokształcącym,
• technikum,
• branżowej szkole I stopnia,
• szkole artystycznej realizującej kształcenie ogólne w zakresie szkoły podstawowej lub liceum ogólnokształcącego,

a także w ich zespołach, obowiązują wymogi dotyczące wymaganej liczby etatów specjalistów. Wymogi te były początkowo złagodzone na mocy przepisów przejściowych, a następnie w dniu 1 września 2024 r. osiągnęły docelowy poziom.

Wymogi dotyczące liczby specjalistów nie dotyczą przedszkoli specjalnych, co wynika wprost z art. 42d ust. 1 Karty Nauczyciela. Należy je natomiast stosować w przedszkolach ogólnodostępnych z oddziałami specjalnymi bądź integracyjnymi. Specjaliści zatrudniani w takich oddziałach są uwzględniani w ogólnej liczbie specjalistów wymaganej do osiągnięcia limitu.

Inne formy wychowania przedszkolnego nie zostały wymienione w art. 42d Karty Nauczyciela. Przepisy nie nakazują zatem zatrudniania w nich określonej liczby nauczycieli socjalistów. Innych form wychowania przedszkolnego nie można ich utożsamiać z wymienionymi przepisie przedszkolami.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, do grupy nauczycieli specjalistów zaliczamy wyłącznie określone stanowiska. Są to nauczyciele zatrudnieni jako:

• pedagodzy,
• pedagodzy specjalni,
• psycholodzy,
• logopedzi oraz
• terapeuci pedagogiczni.

To właśnie ich etaty należy brać pod uwagę przy obliczaniu wymaganej liczby specjalistów w przedszkolu.

Warto jednak zwrócić uwagę, że nie wszystkie osoby z kwalifikacjami w zakresie pedagogiki specjalnej zostaną wliczone do tego limitu. Wyłączeniu podlegają nauczyciele zatrudnieni wyłącznie w celu współorganizowania kształcenia integracyjnego lub pracy z uczniami ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Tak zwani nauczyciele wspomagający, mimo posiadanych kwalifikacji specjalistycznych, nie są traktowani jako specjaliści w rozumieniu przepisów o minimalnym zatrudnieniu nauczycieli specjalistów – ich etaty nie mogą być uwzględniane w wymaganym wymiarze.

Po wejściu w życie standardów zatrudniania specjalistów obowiązywały przepisy przejściowe. Miały one na celu umożliwienie przedszkolom stopniowe zwiększanie wymiaru zatrudnienia nauczycieli. Od 1 września 2024 r. obowiązują już docelowe, surowsze wymogi. Prezentujemy je w tabeli:

Co istotne, w obliczeniach nie należy uwzględniać uczniów:

• szkół i przedszkoli specjalnych,
• innych form wychowania przedszkolnego (np. punktów przedszkolnych),
• szkół dla dorosłych (np. policealnych).

Zadaniem dyrektora jest sprawdzenie, ile stanowisk specjalistycznych jest obsadzonych aktualnie w przedszkolu i czy konieczne jest zwiększenie obsady w celu dostosowania do aktualnego limitu. W tym powinien pomóc następujący wzór.

X = [(A¹ + B¹) : C¹] + [(A² + B²) : C²] + [(A³ + B³) : C³] …

gdzie:

X – rzeczywista liczba specjalistów,

A1, 2, 3 … – liczba godzin realizowanych na danym stanowisku specjalisty w ramach pensum (pomijamy tu godziny w ramach stanowisk innych niż ww. specjalistyczne),

B1, 2, 3 … – liczba godzin ponadwymiarowych realizowanych przez danego specjalistę (od 1 września 2025 r. najprawdopodobniej będzie można przydzielać godziny specjalistów jako ponadwymiarowe i to także w przedszkolach),

C1, 2, 3 … – pensum danego specjalisty (pensum to na poszczególnych stanowiskach określa organ prowadzący na poziomie do 22 godzin).

Przy planowaniu obsady stanowisk specjalistycznych dyrektor musi pamiętać o dodatkowych obowiązkach, które nakładają przepisy na placówki liczące więcej niż 50 uczniów. W takim przypadku konieczne jest zapewnienie etatów nie tylko ogólnie dla specjalistów, ale również z zachowaniem minimalnego udziału etatów dla pedagoga specjalnego i psychologa.

W każdej placówce, która przekracza próg 50 uczniów, co najmniej 25% wymaganej liczby etatów specjalistów musi być przeznaczone oddzielnie na stanowisko pedagoga specjalnego i oddzielnie na stanowisko psychologa. Wymóg ten dotyczy liczby etatów wynikającej z przepisów, a nie rzeczywistego stanu zatrudnienia.

Drugie ograniczenie dotyczy ogólnej liczby etatów specjalistycznych w odniesieniu do całej sieci placówek prowadzonych przez ten sam organ. Liczba uczniów przypadających na jeden etat nauczycieli: pedagogów, pedagogów specjalnych, psychologów, logopedów i terapeutów pedagogicznych nie może być wyższa niż średnia arytmetyczna obliczona na podstawie danych z dwóch dat: 30 września 2020 r. i 30 września 2021 r.

To rozwiązanie, pierwotnie wprowadzone na potrzeby roku szkolnego 2022/2023, obowiązuje również w kolejnych latach. Jego celem jest utrzymanie stabilnego poziomu zatrudnienia nauczycieli specjalistów w systemie oświaty i zapobieganie ich redukcji przez organy prowadzące.

Do wymaganej liczby etatów specjalistów zostanie zaliczony nauczyciel zatrudniony bez kwalifikacji, pod warunkiem że zatrudnienie to nastąpiło na podstawie:

• art. 10 ust. 9 Karty Nauczyciela lub
• art. 10 ust. 3 Karty Nauczyciela (nauczyciel bez przygotowania pedagogicznego).

Nie będzie natomiast można uwzględnić osoby zatrudnionej do prowadzenia zajęć w trybie art. 15 Prawa oświatowego, ponieważ osoba taka nie jest nauczycielem.

To, czy dane godziny zajęć są wliczane do limitów etatów specjalistów, zależy od tego, w ramach którego stanowiska są one realizowane. Kwestia ta dotyczy także zajęć rewalidacyjnych oraz wczesnego wspomagania rozwoju. Zajęcia rewalidacyjne mogą być prowadzone przez:

• nauczyciela współorganizującego kształcenie (tzw. wspomagającego)
• pedagoga specjalnego
• nauczyciela (przedmiotu).

Zajęcia te zostaną zaliczone do godzin specjalistów tylko wtedy, gdy przydzielono je w ramach stanowiska pedagoga specjalnego. Z kolei WWR może być przydzielone pedagogowi specjalnemu, ale też innym specjalistom. Oznacza to, że w każdym przypadku zajęcia WWR są wliczane do limitu etatów specjalistów.

W pozostałym zakresie dyrektor przedszkola nie jest już związany takimi ograniczeniami, co nie oznacza, że ma pełną swobodę. Wszak dobór specjalistów powinien być tu zależny od potrzeb uczniów, wynikających m.in. z orzeczeń i opinii. Zakres zadań specjalistów, w tym prowadzonych przez nich zajęć znajdziemy zaś w rozporządzeniach.

Następnie dyrektor przedszkola, aby zapewnić obsadę stanowisk specjalistycznych, musi zapoznać się z wymaganiami kwalifikacyjnymi na każde z tych stanowisk. To pozwoli podjąć decyzję, o której mowa w dalszej części artykułu.

Po ustaleniu zapotrzebowania na określone stanowiska specjalistyczne, dyrektor przedszkola powinien ocenić, czy możliwe jest obsadzenie ich nauczycielami już zatrudnionymi w placówce. Pierwszeństwo mają nauczyciele z odpowiednimi kwalifikacjami, którzy są zatrudnieni w ograniczonym wymiarze – mogą otrzymać dodatkowe zadania w drodze polecenia służbowego, choć w przypadku zmiany stanowiska wymagana jest ich zgoda.

W przypadku nauczycieli pracujących w pełnym wymiarze godzin, możliwe będzie od 1 września 2025 r. przydzielanie zadań specjalistycznych w ramach godzin ponadwymiarowych, niezależnie od realizacji programu nauczania. Jeśli zaś nauczyciel pracuje na część etatu, zwiększenie wymiaru zajęć wymaga zgodnego oświadczenia obu stron umowy o pracę.

We wszystkich przypadkach objęcie nowego stanowiska specjalisty wymaga wyrażenia zgody przez nauczyciela.

Dyrektor może też rozważać zatrudnienie nowych nauczycieli z wymaganymi kwalifikacjami. Obowiązują tu ogólne zasady zatrudniania nauczycieli.

1. Jeżeli nauczyciel ma stopień awansu co najmniej mianowanego i istnieje możliwość zatrudnienia go w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony, wówczas zawieramy z nim akt mianowania.
2. Jeżeli nauczyciel ma stopień awansu co najmniej mianowanego, ale nie istnieje możliwość zatrudnienia go w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony, wówczas zawieramy z nim umowę o pracę na czas nieokreślony w niepełnym wymiarze.
3. Jeśli nauczyciel ma stopień kontraktowego, to zatrudnia się go na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony.
4. Jeżeli istnieją potrzeby wynikające z organizacji nauczania lub konieczność zastępstwa innego nieobecnego nauczyciela, wówczas można zawrzeć z nauczycielem umowę o pracę na czas określony.
5. Jeśli nauczyciel jest początkujący i rozpoczyna pracę w szkole, to zatrudnia się go na podstawie umowy o pracę na czas określony na 2 lata szkolne (również bez przygotowania pedagogicznego.
6. Jeśli nauczyciel jest początkujący i przepracował w szkole co najmniej 2 lata a jednocześnie uzyskał co najmniej dobrą ocenę pracy, to zatrudnia się go na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony.
7. Jeśli nauczyciel jest początkujący i przepracował w szkole co najmniej 2 lata, ale nie uzyskał co najmniej dobrej ocenę pracy, to zatrudnia się go na podstawie umowy o pracę na czas określony na 1 rok.

Duże wątpliwości może wywoływać zatrudnianie specjalistów na czas określony. W przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela, w tym w trakcie roku szkolnego, z osobą rozpoczynającą pracę w szkole, z nauczycielem kontraktowym lub z nauczycielami w stopniu mianowanego i dyplomowanego stosunek pracy nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas określony (art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela).

Ustawodawca nie definiuje terminu „potrzeby wynikające z organizacji nauczania w szkole”. Wydaje się jednak, że potrzeby takie istnieją, jeżeli jest w pełni uzasadnione w świetle organizacji nauczania zatrudnienie nauczyciela na czas określony, a nie znajduje jakiegokolwiek uzasadnienia zatrudnienie nieterminowe. W kontekście specjalistów powołanie się na organizację nauczania w zdecydowanej większości przypadków nie będzie możliwe. Wynika to właśnie z konieczności zapewnienia odpowiedniego limitu etatów specjalistów. Zatrudnianie ich na czas określony nie wydaje się więc uzasadnione.

Obowiązek zatrudniania i utrzymania odpowiedniego zatrudnienia specjalistów obejmuje również publiczne niesamorządowe oraz niepubliczne jednostki oświaty, a także ich zespoły. Wynika to jednoznacznie z art. 42d ust. 14 Karty Nauczyciela, choć tym razem zabrakło odpowiedniego odesłania w art. 91b Karty Nauczyciela. W niepublicznych przedszkolach, szkołach i placówkach stosowane są takie same limity, jak dla jednostek publicznych. Przelicznik godzin w przedszkolu niepublicznym ustalany jest na podstawie pensum specjalistów określonego przez organ prowadzący przedszkole. Nie obowiązują tu rozwiązania przewidziane w art. 42 Karty Nauczyciela. Oznacza to, że pensum specjalisty w przedszkolu innym niż samorządowe może być określone odmienne niż w jednostce samorządowej.