Dziecko wykazuje objawy zespołu Aspergera, ale nie posiada orzeczenia – jak ułatwić mu funkcjonowanie w przedszkolu

Pierwsze objawy „inności” dziecka można dostrzec bardzo szybko. Warto jednak dać sobie i dziecku czas na poznanie się, zaprosić do grupy psychologa przedszkolnego, poprosić o obserwację innych nauczycieli bez narzucania własnej diagnozy. Jeżeli podejrzenia potwierdzą inni specjaliści – konieczne jest przeprowadzenie rozmowy z rodzicami. To na ich wniosek dziecku można będzie udzielić potrzebnej pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

Podczas rozmowy z rodzicami nauczyciel nie powinien nachylać się ku konkretnemu zaburzeniu, ale też nie może uspokajać, że „wszystko jest dobrze”. Rodzice powinni poznać wyniki wczesnej diagnozy przedszkolnej oraz zapoznać się z obserwacjami nauczycieli.

Jednym z dokumentów potrzebnych do przeprowadzenia diagnozy zespołu Aspergera jest opinia nauczyciela o funkcjonowaniu dziecka w grupie. Nauczyciel sporządza ją precyzyjnie i konkretnie, wskazuje mocne i słabe strony dziecka, jego potrzeby, opisuje zachowania społeczne, emocjonalne, postępy intelektualne, rozwój poznawczy, fizyczny, zawiera inne istotne dla sprawy informacje. Do opinii warto dołączyć wnioski z obserwacji specjalistów pracujących z dzieckiem (psycholog, logopeda). Opinia nie może wyrażać emocji, sugestii konkretnego zaburzenia, ale może np. zawierać informację o tym, że dziecku potrzebne jest ciągłe asystowanie osoby dorosłej.

Od pierwszych obserwacji do rzetelnej diagnozy może minąć kilka tygodni, a nawet miesięcy. Na czas pomiędzy obserwacją a orzeczeniem warto wprowadzić kilka metod ułatwiających funkcjonowanie dziecka w grupie:

• utworzenie przedszkolnego planu dnia z ilustracjami, który umieścimy na wysokości wzroku dzieci, aby mogły monitorować zmieniające się aktywności, a jeśli pojawi się coś niespodziewanego, należy uprzedzić o tym dziecko z ZA,
• przedstawienie i przestrzeganie schematu zajęć, można go zapisać np. za pomocą symboli (nuty – zabawa z muzyką, długopis – praca przy stoliku, znak zapytania – zagadki), informowanie dzieci o przechodzeniu z punktu do punktu odwołując się do spisanej „umowy”,
• unikanie „niespodzianek”: częstych gości w przedszkolu, nagłych zwrotów akcji podczas zajęć, niepotrzebnych przemeblowań, zmian miejsc zabawek, przyborów
• unikanie ironii (Piękny ten bałagan!), używania frazeologizmów, które dziecko z ZA może zinterpretować zbyt dosłownie (rzućcie okiem na ten obrazek; chodzi mi po głowie pewien pomysł),
• utworzenie „Kącika emocji” ze zdjęciami przedstawiającymi różne reakcje emocjonalne, może być tam także specjalna poduszka lub maskotka, do której można się przytulić, gdy dziecko tego potrzebuje,
• nazywanie emocji, poszukiwanie i rozpoznawanie ich w codziennych sytuacjach, uczenie się odpowiednich do nich zachowań, czytanie książek o emocjach i bajek terapeutycznych, wymyślanie opowiadań na emocjonalne potrzeby grupy,
• zabawy w teatrzyki, dramy, odgrywanie scenek, zabawy mimiczne i angażujące mowę ciała w odczytywanie emocji i intencji, zabawy integrujące grupę, rozwijające współpracę, delikatnie oswajające kontakt fizyczny, wzrokowy – wszystkie „bezpieczne” dla dziecka z ZA – proste zasady, nie za dużo bodźców sensorycznych,
• utworzenie atmosfery akceptacji i integracji pomiędzy dziećmi,
• zachęcanie dziecka z ZA do swobodnych rozmów z dziećmi, zadawania im pytań, pokazywania swoich zainteresowań, przyjmowania ich punktu widzenia.

Po otrzymaniu orzeczenia jak najszybciej należy powołać w przedszkolu zespół osób zaangażowanych w tworzenie i realizację indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego, skompletować środki dydaktyczne (książki, słuchowiska, gry o emocjach, teatrzyk, lusterka, historyjki obrazkowe), zorganizować zajęcia specjalistyczne. Pamiętajmy, aby objąć programem cały okres, na który wydano orzeczenie. Oprócz wymaganej dokumentacji, warto przez cały czas trwania programu prowadzić własne, nieformalne notatki obserwacji dziecka, a na bieżąco przekazywać informacje rodzicowi i psychologowi.

Przedszkole, do którego na podstawie decyzji rodziców uczęszcza dziecko, ma obowiązek dostosować warunki do zaleceń zawartych w orzeczeniu wydanym przez publiczną poradnię pomocy psychologiczno-pedagogiczną.

Jeśli rodzicowi trudno jest zaakceptować diagnozę spektrum autyzmu u dziecka, oprócz organizowania pomocy psychologiczno-pedagogicznej, warto:

• wyrazić otwartość na rozmowę,
• w miarę możliwości zorganizować spotkanie z psychologiem przedszkolnym,
• zaproponować poszukiwanie fundacji, organizacji portali i grup wsparcia często założonych przez rodziców dzieci z podobnymi deficytami.

Być może w innych grupach w przedszkolu jest inne dziecko w spektrum. Warto skontaktować ich rodziców, aby wymieniali się doświadczeniem i wiedzą. Sam nauczyciel powinien uzbroić się w cierpliwość i wytrwałość, gotowość na być może trudną pracę z dzieckiem i rodzicem.