Awans zawodowy nauczycieli przedszkoli od 1 września 2024 r.

Od 1 września 2022 r. ustawa Karta Nauczyciela określa dwa stopnie awansu zawodowego nauczyciela:

• nauczyciel mianowany, który uzyskiwany jest po odbyciu przygotowania do zawodu nauczyciela,

• nauczyciel dyplomowany, który można uzyskać po przepracowaniu określonego w ustawie czasu od uzyskania stopnia awansu zawodowego nauczyciela mianowanego.

Nauczyciel nieposiadający stopnia awansu zawodowego, który zostanie zatrudniony w przedszkolu, szkole czy placówce, odbywa przygotowanie do zawodu nauczyciela, pod warunkiem że został zatrudniony w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć zgodnie z wymaganymi kwalifikacjami. Istotną różnicą pomiędzy „stażem” a „przygotowaniem do zawodu nauczyciela” jest:

• brak wniosku o rozpoczęcie odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela,

• brak planu rozwoju zawodowego,

• możliwość rozpoczęcia przygotowania w każdym czasie, a nie tylko z początkiem roku szklonego czy w ciągu 14 dniu od rozpoczęcia zajęć dydaktycznych.

Przygotowanie do wykonywania zawodu nauczyciela może rozpocząć również nauczyciel zatrudniony w kilku szkołach/przedszkolach, który w żadnej z placówek nie jest zatrudniony w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć, ale którego łączny wymiar zajęć we wszystkich szkołach stanowi co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć. W tym wypadku organ nadzoru pedagogicznego wyznacza dyrektora placówki, który wykonuje czynności związane z odbywaniem przygotowania do zawodu nauczyciela, w tym powołuje mentora, dokonuje oceny pracy nauczyciela oraz wskazuje nauczycielowi właściwy organ do złożenia wniosku o podjęcie postępowania egzaminacyjnego (art. 22 ust. 3 i 4 KN).

Przygotowania do zawodu nauczyciela nie będą natomiast odbywali nauczyciele akademiccy, którzy spełniają wymogi określone w art. 9a ust. 5 KN. Nauczyciele akademiccy, którzy posiadają stopień naukowy oraz legitymują się co najmniej 5-letnim okresem pracy w szkole wyższej z dniem podjęcia pracy w szkole uzyskają stopień awansu zawodowego nauczyciela mianowanego (art. 9a ust. 5 KN). Decyzja o nadaniu stopnia nauczyciela mianowanego nauczycielom zatrudnionym w trybie art. 9a ust. 5 KN ma charakter stricte deklaratoryjny, gdyż potwierdza jedynie fakt uzyskania stopnia z mocy prawa, a dniem uzyskania stopnia jest dzień zatrudnienia w szkole, przedszkolu czy placówce. Akt deklaratoryjny stwierdza, że pewien stosunek prawny zaistniał. W praktyce podciąga on dany stan faktyczny pod normy prawne w sposób wiążący, deklaruje, a więc ustala w sposób wiążący, że w danej sytuacji wynikają z mocy ustawy dla adresata aktu określone uprawnienia bądź obowiązki. Akt deklaratoryjny działa ex tunc, a więc od chwili, gdy zostały spełnione przesłanki, z którymi przepis prawa wiąże określone uprawnienia bądź obowiązki. Akty deklaratoryjne mają też pewne elementy konstytutywne, ponieważ stwierdzają, że zaszły wszystkie przesłanki warunkujące nabycie prawa. Dopiero od chwili wydania takiego aktu można skutecznie powoływać się na swoje prawo.

Zasadniczy wymiar przygotowania do zawodu nauczyciela, zgodnie z art. 9ca ust. 1 ustawy Karta Nauczyciela, wynosi 3 lata i 9 miesięcy. Nauczyciel nieposiadający stopnia awansu zawodowego, który posiada stopień naukowy lub przed nawiązaniem stosunku pracy w szkole w Rzeczypospolitej Polskiej prowadził zajęcia w szkole za granicą, może odbyć przygotowanie do zawodu nauczyciela w wymiarze 2 lat i 9 miesięcy. Należy zauważyć, że nauczyciel posiadający stopnień naukowy lub prowadzący zajęcia w szkole za granicą przez zatrudnieniem w szkole na terytorium Polski zobowiązany jest złożyć oświadczenie o wymiarze przygotowania do zawodu, w jakim zamierza go odbyć w terminie do końca roku szkolnego w drugim roku odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela.

Nauczycielowi, który przed nawiązaniem stosunku pracy w szkole był nauczycielem akademickim i legitymował się co najmniej 3-letnim okresem pracy w uczelni lub w dniu nawiązania po raz pierwszy stosunku pracy w szkole posiadał co najmniej 5-letni okres pracy i znaczący dorobek zawodowy, dyrektor szkoły może wyrazić zgodę na odbywanie przygotowania do zawodu nauczyciela w wymiarze 2 lat i 9 miesięcy (art. 9ca ust. 4 KN). Nauczyciele, o którym mowa powyżej, mogą złożyć do dyrektora szkoły wniosek o wyrażenie zgody na odbywanie przygotowania do zawodu nauczyciela w wymiarze 2 lat i 9 miesięcy nie później niż do zakończenia roku szkolnego w drugim roku odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela.

Ustawodawca nie definicje pojęcia „znaczący dorobek zawodowy”. Warto przytoczyć treść wyroku NSA z 29 lipca 2011 r., który wprawdzie odnosił się do zwrotu „znaczący dorobek zawodowy”, które było użyte w uchylonym art. 9a ust. 3 ustawy Karta Nauczyciela, ale samo wyjaśnienie tego pojęcia pozostaje nadal aktualne. Sąd wskazał, że „O >>znaczącym dorobku<< można mówić jedynie wówczas, gdy jest on ponadprzeciętny, znacznie przewyższający dorobek zawodowy wymagany od ogółu nauczycieli. Taki znaczący dorobek powinien znaleźć odzwierciedlenie w przyznanych w dotychczasowej pracy nagrodach i wyróżnieniach, ewentualnie także w dyplomach czy świadectwach potwierdzających uzyskanie dodatkowych kwalifikacji, umiejętności przydatnych w przyszłej pracy nauczyciela. Długoletniego zatrudnienia, a nawet zaangażowania w pracy zawodowej, które powinno przecież cechować każdego pracownika, nie można utożsamiać ze >>znaczącym dorobkiem zawodowym<<”. (I OSK 312/11).

Nauczyciel powinien zatem przedstawić dyrektorowi szkoły czy przedszkola dokumenty, które potwierdzają wysokie umiejętności i znaczące sukcesy w pracy, mogą to być wskazane przez sąd dyplomy, które przykładowo będę potwierdzały udział w charakterze prelegenta w wielu konferencjach, czy publikacje naukowe. Osoba ta powinna się zatem wykazać sukcesami w swojej pracy.

Warto również wskazać, iż w przypadku nauczycieli, którzy przed 1 września 2022 r. zostali zatrudnieni w szkole, ale nie uzyskali stopnia awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego, okres dotychczasowej pracy na podstawie przepisów przejściowych może zostać zaliczony do przygotowania do zawodu nauczyciela.

Nauczycielom:

• którzy uzyskali stopnień awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego do 31 sierpnia 2022 r. i którzy do 31 sierpnia 2027 r. nie uzyskają stopnia nauczyciela mianowanego według przepisów dotychczasowych, oraz nauczycielom,

• którzy do 31 sierpnia 2022 r. nie uzyskali stopnia nauczyciela kontraktowego,

do okresu odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela wlicza się okres dotychczasowego zatrudnienia nauczyciela w szkole w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć zgodnie z wymaganymi kwalifikacjami, z wyłączeniem okresów nieobecności nauczyciela w pracy trwających nieprzerwanie dłużej niż 30 dni, z wyjątkiem okresów urlopu wypoczynkowego (art. 10 ust. 6 ustawy z 5 sierpnia 2022 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw). Z tym że w przypadku odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela w wymiarze:

• 3 lata i 9 miesięcy (art. 9ca ust. 1) – okres wliczany do okresu przygotowania do zawodu nauczyciela nie może być dłuższy niż 3 lata;

• 2 lata i 9 miesięcy (art. 9ca ust. 2 i 4) – okres wliczany do okresu przygotowania do zawodu nauczyciela nie może być dłuższy niż 2 lata.

Do okresu przygotowania do zawodu nauczyciela wlicza się okresy zatrudnienia w szkole w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć zgodnie z kwalifikacjami. Nie wliczane są natomiast nieobecności nauczyciela trwających nieprzerwanie dłużej niż 30 dni z wyjątkiem urlopu wypoczynkowego.

Jednym z obowiązków dyrektora jest przydzielenie nauczycielowi odbywającemu przygotowanie do zawodu mentora, którym może być nauczyciel mianowany lub dyplomowany (art. 9ca ust. 11 KN). Mentorem nie może być nauczyciel zajmujący stanowisko kierownicze, z wyjątkiem przedszkoli, szkół i placówek, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt 1a i 2, oraz szkół artystycznych, w których mentorem może być również nauczyciel mianowany lub dyplomowany zajmujący stanowisko kierownicze. Wobec mentora nie jest wymagane natomiast, aby był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy czy aby uczył tego samego przedmiotu co nauczyciel odbywający przygotowanie do zawodu nauczyciela. Wyznaczając mentora, należy mieć na uwadze, że mentor udziela nauczycielowi wskazówek, w tym w zakresie metod pracy, obserwuje zajęcia nauczyciela, a nauczyciel odbywający przygotowanie do zawodu nauczyciela uczestniczy w zajęciach mentora, a zatem jeśli jest możliwe wyznaczanie na mentora osoby, która uczy tego samego lub zbliżonego przedmiotu, będzie to bardziej korzystne dla nauczyciela odbywającego przygotowanie do zawodu.  Zadaniem mentora jest:

• wspieranie na bieżąco nauczyciela w procesie wdrażania do pracy w zawodzie, w tym zapoznanie go z dokumentacją przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz innymi dokumentami obowiązującymi w szkole;

• udzielanie nauczycielowi pomocy w doborze właściwych form doskonalenia zawodowego;

• udzielenie się z nauczycielem wiedzą i doświadczeniem w zakresie niezbędnym do efektywnej realizacji obowiązków nauczyciela;

• umożliwienie nauczycielowi obserwowania prowadzonych przez siebie zajęć oraz omawianie z nim tych zajęć;

• obserwowanie zajęć prowadzonych przez nauczyciela oraz omawianie ich z tym nauczycielem;

• inspirowanie i zachęcanie nauczyciela do podejmowania wyzwań zawodowych.

W trakcie odbywania przez nauczyciela przygotowania do zawodu dyrektor przedszkola jest zobowiązany:

• dokonać oceny pracy w drugim i ostatnim roku odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela, a w przypadku odbycia dodatkowego przygotowania do zawodu po negatywnej opinii komisji w ostatnim roku odbywania tego dodatkowego przygotowania do zawodu;

• uczestniczyć w zajęciach prowadzonych przez nauczyciela;

• powołać w ostatnim roku odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela komisję, która wydaje opinię o przeprowadzonych zajęciach.

W związku z wprowadzeniem regulacji dotyczących odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela zostały również wprowadzone zmiany w zakresie zatrudniania. Nauczyciele podejmujący pracę w przedszkolach, szkołach czy placówkach prowadzonych przez samorząd terytorialny będą zatrudniani na podstawie umowy o pracę na czas określony na 2 lata szkolne. Uzyskanie przez nauczyciela co najmniej dobrej oceny pracy w drugim roku odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela będzie podstawą do zatrudnienia nauczyciela na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. W przypadku gdy nauczyciel uzyska negatywną ocenę pracy w drugim roku przygotowania do zawodu nauczyciela, nie będzie mógł być ponownie zatrudniony w tej samej szkole do czasu uzyskania stopnia nauczyciela mianowanego. Po podjęciu zatrudnienia w innej szkole/przedszkolu nauczyciel odbywa przygotowanie do zawodu nauczyciela w wymiarze, o którym mowa w art. 9ca ust. 1, 2 albo 4, do którego nie wlicza się okresu dotychczas odbytego przygotowania do zawodu nauczyciela. Uzyskanie co najmniej bardzo dobrej oceny pracy w ostatnim roku przygotowania do zawodu nauczyciela stanowi jeden z warunków uzyskania stopnia awansu zawodowego nauczyciela mianowanego. Ocena pracy nauczyciela następuje na zasadach określonych w art. 6a ustawy Karta Nauczyciela oraz rozporządzeniu wykonawczym.

Jeżeli nauczyciel zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony uzyska w ostatnim roku przygotowania do zawodu nauczyciela negatywną ocenę pracy zgodnie z art. 27 ust. 3 ustawy Karta Nauczyciela, jego stosunku pracy ulega rozwiązaniu. Co ważne, art. 27 nie ma zastosowania do niepublicznych przedszkoli, szkół i placówek, a także publicznych przedszkoli, szkół, placówek prowadzonych przez inne podmiotu niż jednostki samorządu terytorialnego. Nauczyciel, który uzyskał negatywną ocenę pracy w ostatnim roku odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela i jego stosunek pracy ustał, po podjęciu zatrudnienia w innej szkole odbywa dodatkowe przygotowanie do zawodu nauczyciela w wymiarze roku i 9 miesięcy. W ostatnim roku odbywania dodatkowego przygotowania do zawodu nauczyciela w innej szkole nauczyciel, który w tym okresie uzyskał co najmniej dobrą ocenę pracy, przeprowadza zajęcia, w wymiarze 1 godziny, w obecności komisji powołanej przez dyrektora szkoły.

Zasadniczo ocena pracy może być sporządzona w każdym czasie nie wcześniej jednak niż po upływie roku od dokonania oceny poprzedniej. Natomiast w przypadku oceny pracy dokonywanej w związku z odbywaniem przygotowania do zawodu nauczyciela ocena ta może być dokonana wcześniej niż po upływie roku od poprzedniej oceny. Zostały również określone zasady dokonywania ocen pracy w przypadku ustania stosunku pracy z nauczycielem lub udzieleniem mu urlopu bezpłatnego, o którym mowa w art. 17 ust. 2a ustawy.

Dyrektor zobowiązany będzie sporządzić ocenę pracy w związku z odbywaniem przygotowania do zawodu nauczyciela w terminie:

• 21 dni od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy albo zakończenia świadczenia pracy w szkole w związku z udzieleniem urlopu bezpłatnego, o którym mowa w art. 17 ust. 2a KN (nauczyciele skierowani przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania do pracy w szkołach europejskich). W przypadku oceny dokonywanej w tym terminie nie stosuje się art. 6a ust. 2b, zgodnie z którym do okresu sporządzenia oceny nie wlicza się okresów usprawiedliwionej nieobecności nauczyciela w pracy, trwającej dłużej niż 14 dni, oraz okresów ferii szkolnych wynikających z przepisów w sprawie organizacji roku szkolnego, a w przypadku nauczycieli zatrudnionych w szkołach, w których nie są przewidziane ferie szkolne – okresów urlopu wypoczynkowego trwającego nieprzerwanie co najmniej 14 dni kalendarzowych;

• nie dłuższym niż 3 miesiące od dnia złożenia wniosku o dokonanie oceny lub powiadomienia nauczyciela na piśmie o rozpoczęciu procesu dokonywania oceny jego pracy (w tym przypadku ma zastosowanie art. 6a ust. 2b KN).

Przepisy Karty Nauczyciela określają zasady współdziałania dyrektora przedszkola i innych podmiotów przy dokonywaniu oceny pracy. Obligatoryjny charakter ma opinia rady rodziców, z wyjątkiem szkół i placówek, w których rady rodziców nie są utworzone, doradcy metodycznego na temat pracy nauczyciela (w przypadku braku takiej możliwości – opinii innego nauczyciela dyplomowanego lub mianowanego), jeżeli nauczyciel wystąpi z wnioskiem o wystąpienie o taką opinią, a także mentora. Niezasięgnięcie opinii w przypadku, w którym ustawodawca taki obowiązek formułuje, może skutkować w przypadku założenia przez nauczyciela odwołania uchyleniem oceny i przekazaniem sprawy do ponownego ustalenia dyrektorowi, z uwagi na stwierdzenie wydania oceny z naruszeniem prawa. Natomiast treść opinii nie ma charakteru wiążącego dla dyrektora. Rada rodziców i mentor przedstawiają pisemną opinię w terminie 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia o dokonywanej ocenie pracy nauczyciela. Nieprzedstawienie opinii przez radę rodziców lub mentora nie wstrzymuje dokonywania oceny pracy.

Przepisy Karty Nauczyciela określają również sytuacje współdziałania dyrektorów w procesie dokonywania oceny pracy nauczyciela. Pierwszy z uregulowanych w art. 6a ust. 5d KN przypadków dotyczy uzupełniania tygodniowego wymiaru zajęć na podstawie art. 22 ust. 1 KN, a zatem wyłącznie sytuacji nałożenia przez organ prowadzący obowiązku podjęcia pracy w innej szkole lub szkołach. W takim przypadku dyrektorzy zobowiązani są do współdziałania w zakresie dokonywania oceny. Ocenę nauczycielowi uzupełniającemu wymiar zatrudniania na podstawie art. 22 ust. 1 KN sporządza dyrektor szkoły zatrudniający nauczyciela w porozumieniu z dyrektorem szkoły, w której nauczyciel uzupełnia wymiar.

Drugi z przypadków, określony w art. 6a ust. 5g KN, dotyczy odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela w kilku szkołach, w sytuacji gdy w żadnej z nich nie jest zatrudniony w wymiarze co najmniej 1/2 wymiaru zajęć dydaktycznych, a łącznie w tych szkołach jego wymiar zatrudnienia wynosi co najmniej 1/2 wymiaru zajęć. Oceny pracy dokonuje wówczas dyrektor wyznaczony przez organ nadzoru pedagogicznego do dokonywania czynności z zakresu awansu zawodowego (art. 22 ust. 3 i 4) w porozumieniu z pozostałymi dyrektorami, w których nauczyciel jest zatrudniony. Kryteria oceny pracy zostały ustalone na obowiązkowe oraz dodatkowe, z których po jednym wybierają dyrektor oraz nauczyciel.

Ocenę pracy ustala się po zapoznaniu nauczyciela z jej projektem oraz wysłuchaniu jego uwag i zastrzeżeń. Na wniosek nauczyciela przy zapoznawaniu go z projektem oceny pracy i wysłuchaniu jego uwag i zastrzeżeń może być obecny przedstawiciel wskazanej przez nauczyciela zakładowej organizacji związkowej. Uwagi i zastrzeżenia do projektu oceny pracy nauczyciel może zgłosić w formie pisemnej, w terminie 5 dni roboczych od dnia zapoznania go z projektem oceny. Nauczyciel, po ustaleniu oceny jego pracy, otrzymuje kartę oceny pracy zawierającą ocenę pracy, jej uzasadnienie oraz pouczenie o możliwości wniesienia odwołania albo wniosku o ponowne ustalenie oceny. Nie uległy zmianie stwierdzenia uogólniające (poziomy oceny: wyróżniająca, bardzo dobra, dobra, negatywna), jak również środki zaskarżenia.

Zgodnie z art. 9fa ust. 1 KN w drugim roku odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela, przed dokonaniem oceny pracy, nauczyciel jest obowiązany przeprowadzić zajęcia, w wymiarze co najmniej 1 godziny, w obecności:

• dyrektora przedszkola,

• mentora,

• doradcy metodycznego albo nauczyciela konsultanta albo przedstawiciela organu sprawującego nadzór pedagogiczny albo nauczyciela dyplomowanego, który naucza tego samego przedmiotu lub prowadzi ten sam rodzaj zajęć, z tej samej lub innej szkoły/przedszkola – osobę tę wskazuje dyrektor placówki.

O tym, czy nauczyciel poprowadzi 1 godzinę zajęć, czy więcej w obecności wskazanych powyżej osób decyduje dyrektor przedszkola, biorąc pod uwagę potrzeby nauczyciela w zakresie doskonalenia umiejętności praktycznych. Po przeprowadzeniu tych zajęć osoby, które były na nich obecne, omawiają je z nauczycielem.

Natomiast w ostatnim roku odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela nauczyciel, który w tym okresie uzyskał co najmniej dobrą ocenę pracy, jest obowiązany przeprowadzić zajęcia, w wymiarze 1 godziny, w obecności komisji powołanej przez dyrektora szkoły. W skład komisji wchodzą:

• dyrektor przedszkola jako jej przewodniczący;

• ekspert z listy ekspertów, o której mowa w art. 9g ust. 11 KN, posiadający kwalifikacje z zakresu psychologii lub pedagogiki, w tym pedagogiki specjalnej, albo nauczyciel mianowany lub dyplomowany zatrudniony na stanowisku psychologa, pedagoga lub pedagoga specjalnego, w tej samej lub innej szkole/przedszkolu;

• doradca metodyczny albo nauczyciel konsultant albo przedstawiciel organu sprawującego nadzór pedagogiczny albo nauczyciel dyplomowany, który naucza tego samego przedmiotu lub prowadzi ten sam rodzaj zajęć, z tej samej lub innej szkoły/przedszkola.

Możliwość powołania nauczycieli uczących w innym przedszkolu lub szkole w skład komisji umożliwia szczególnie dyrektorom niepublicznych przedszkoli czy szkół realizację nałożonych na nich obowiązków.

Na wniosek nauczyciela, w pracach komisji może brać udział w charakterze obserwatora również przedstawiciel związku zawodowego wskazanego przez nauczyciela. A zatem przedstawiciel związku zawodowego nie jest członkiem komisji, a jedynie obserwatorem, nie może zatem wypowiadać się w zakresie przeprowadzonych przez nauczyciela zajęć czy w inny sposób wpływać na komisję. Po omówieniu przeprowadzonych zajęć i przeprowadzeniu rozmowy z nauczycielem komisja wydaje opinię, która może być pozytywna albo negatywna, jest wydawana w formie pisemnej i zawiera uzasadnienie. Elementy, które powinna zawierać opinia, określa art. 9fa ust. 9 KN. Natomiast tryb pracy komisji wydającej opinię, jak też wzór opinii o przeprowadzonych zajęciach zostały określone w rozporządzeniu wykonawczym. W przypadku gdy nauczyciel otrzyma negatywną opinię komisji, może w terminie 14 dni od jej otrzymania złożyć do dyrektora szkoły wniosek o ponowne przeprowadzenie zajęć, w wymiarze 1 godziny, w obecności komisji powołanej przez dyrektora szkoły. Jeżeli nauczyciel ponownie uzyska negatywną opinię albo nie skorzystał z przysługującego mu prawa złożenia wniosku o ponowne przeprowadzenie zajęć, zobowiązany jest odbyć dodatkowe przygotowanie do zawodu nauczyciela w wymiarze rok i 9 miesięcy, w trakcie którego ponownie prowadzi zajęcia, w wymiarze 1 godziny, w obecności komisji powołanej przez dyrektora szkoły.

Warunki uzyskania stopnia awansu zawodowego nauczyciela mianowanego przez nauczyciela nieposiadającego stopnia awansu zawodowego określone zostały w art. 9b ust. 1 KN i są nimi:

• spełnienie wymagań kwalifikacyjnych, o których mowa w art. 9 ust. 1 pkt 1, oraz w przepisach wydanych na podstawie art. 9 ust. 2 i 3 KN;

• odbycie przygotowania do zawodu nauczyciela, a w przypadkach, o których mowa w art. 9fa ust. 11 i 13 oraz art. 9g ust. 7b KN – także dodatkowego przygotowania do zawodu nauczyciela;

• posiadanie co najmniej dobrej oceny pracy uzyskanej w ostatnim roku odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela, a w przypadkach, o których mowa w art. 9fa ust. 11 i 13 KN (negatywna opinia komisji) oraz art. 9g ust. 7b KN (niezdanie egzaminu przed komisją egzaminacyjną) – w ostatnim roku odbywania dodatkowego przygotowania do zawodu nauczyciela;

• uzyskanie pozytywnej opinii o przeprowadzonych zajęciach wydanej przez komisję powoływaną przez dyrektora;

• zdanie egzaminu przed komisją egzaminacyjną.

Do nauczycieli, którzy uzyskali stopień awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego do 31 sierpnia 2022 r. w zakresie uzyskania stopnia awansu zawodowego nauczyciela mianowanego stosuje się przepisy dotychczasowe z zastosowaniem zasad określonych w art. 10 ust. 2–7 ustawy (art. 10 ust. 1 ustawy z 5 sierpnia 2022 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw). Zasady te dotyczą w szczególności skrócenia okresu realizowanego stażu. W przepisach przejściowych nie został natomiast odrębnie uregulowany okres przepracowania po uzyskaniu stopnia awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego, o którym mowa art. 9d ust. 4 KN, a zatem przepis ten będzie miał zastosowanie. Termin ten nalicza się od daty wydania decyzji – aktu nadania stopnia awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego. W powyższym okresie (2 lat) nie jest wymagane zatrudnienie w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć, nie ma również wymogu zatrudnienia u jednego pracodawcy. W przepisie tym użyto sformułowania „po przepracowaniu”, przez które w mojej ocenie należy rozumieć okres zatrudnienia w ramach stosunku pracy, a nie „czynne świadczenie pracy”. A zatem gdyby nauczyciel w okresie, o którym mowa w art. 9d ust. 4 KN, przebywał na zwolnieniu lekarskim, czy korzystałby z uprawnień związanych z rodzicielstwem, nieobecności te nie podlegają odliczeniu i nie skutkują wydłużeniem 2-letniego okresu przepracowania. Gdyby celem ustawodawcy było zobowiązanie nauczyciela do „czynnego świadczenia pracy”, w okresie, o którym mowa w art. 9d ust. 4 KN (2 lata w przypadku nauczyciela kontraktowego, którym zamierza rozpocząć staż na kolejny stopień awansu zawodowego), winien dać temu wyraz bezpośrednio w przepisach prawa, poprzez odesłanie do odpowiedniego stosowania przepisów art. 9d ust. 5 i 5a KN, które określają nieobecności w okresie stażu skutkujące wydłużeniem stażu. Brak powyższego odesłania w mojej ocenie oznacza, że przez zwrot „po przepracowaniu” należy rozumieć pozostawanie w stosunku pracy, na stanowisku nauczyciela.

W przypadku nauczycieli posiadających stopień awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego, którzy przed dniem 1 września 2021 r. nie rozpoczęli stażu na stopień nauczyciela mianowanego, wymiar stażu na stopień nauczyciela mianowanego skraca się o rok (art. 10 ust. 2 ustawy z 5 sierpnia 2022 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw). A zatem staż zostanie skrócony do 1 roku i 9 miesięcy albo 9 miesięcy, w przypadku nauczycieli posiadających stopień doktora lub którzy uzyskali stopnień awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego w trybie art. 9a ust. 3 KN za zgodą dyrektora.

W przepisach przejściowych odmiennie zostały określone uprawnienia nauczycieli, którzy odbywali staż na stopień awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego w wymiarze 12 miesięcy. W przypadku nauczycieli, kontraktowych, którzy na podstawie art. 9 ust. 1 ustawy z 13 czerwca 2019 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1287) odbyli staż na stopień nauczyciela kontraktowego w wymiarze 12 miesięcy i którzy nie rozpoczęli stażu na stopień nauczyciela mianowanego przed 1 września 2022 r., staż na stopień nauczyciela mianowanego trwa 9 miesięcy (art. 10 ust. 3 ustawy z 5 sierpnia 2022 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw).

Nauczyciele posiadający stopnień awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego mogą ubiegać się o stopień nauczyciela mianowanego według przepisów dotychczasowych nie dłużej niż do 31 sierpnia 2027 r. Jeżeli do tego czasu nie uzyskają stopnia awansu zawodowego nauczyciela mianowanego okres dotychczasowego zatrudnienia zostanie wliczony do okresu odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela na tym samych zasadach, które zostały przedstawione w części dotyczącej nauczycieli, który do 31 sierpnia 2022 r. nie uzyskali stopnia awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego.

Uzyskanie stopnia awansu zawodowego nauczyciela dyplomowanego na zasadach obowiązujących od 1 września 2022 r. będzie następowało po przepracowaniu w szkole określonego w przepisach okresu od uzyskania stopnia awansu zawodowego nauczyciela mianowanego.

Nauczyciel mianowany może złożyć wniosek o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego na stopień nauczyciela dyplomowanego po przepracowaniu w szkole co najmniej 5 lat i 9 miesięcy od dnia nadania stopnia nauczyciela mianowanego (art. 9ca ust. 6 KN).

Nauczyciel mianowany, który posiada stopień naukowy lub przed nawiązaniem stosunku pracy w szkole w Rzeczypospolitej Polskiej prowadził zajęcia w szkole za granicą, może złożyć wniosek o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego na stopień nauczyciela dyplomowanego po przepracowaniu w szkole co najmniej 4 lat i 9 miesięcy od dnia nadania stopnia nauczyciela mianowanego (art. 9ca ust. 7 KN).

Do okresów przepracowania podobnie jak w przypadku przygotowania do zawodu nauczyciela wlicza się okresy zatrudnienia w szkole w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć zgodnie z wymaganymi kwalifikacjami. Nie wlicza się natomiast okresów nieobecności nauczyciela w pracy trwającej nieprzerwanie dłużej niż 30 dni, z wyjątkiem okresów urlopu wypoczynkowego. Ponadto do nauczyciela mianowanego zatrudnionego w kilku szkołach, który w żadnej ze szkół nie jest zatrudniony w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć, ale którego łączny wymiar zajęć we wszystkich szkołach stanowi co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć, będzie miał zastosowanie art. 22 ust. 4 KN.

Warto zauważyć, iż przepis art. 12 ustawy z 5 sierpnia 2022 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw określa, że nauczycielom, którzy stopień nauczyciela mianowanego uzyskali lub uzyskają według przepisów dotychczasowych, i do 1 września 2022 r. nie rozpoczęli stażu na stopień nauczyciela dyplomowanego, okres pracy w szkole wymagany do uzyskania stopnia nauczyciela dyplomowanego (5 lat i 9 miesięcy lub 4 lata i 9 miesięcy) zostanie skrócony o:

1)2 lata – w przypadku gdy:

• odbyli staż na stopień nauczyciela mianowanego w dotychczasowym wymiarze albo

• uzyskali przed dniem 1 września 2022 r. stopień nauczyciela mianowanego z mocy prawa na podstawie art. 9a ust. 4 lub 5 KN, albo

• uzyskali stopień nauczyciela mianowanego, będąc nauczycielem urlopowanym lub zwolnionym z obowiązku świadczenia pracy na podstawie ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, po upływie 5 lat od dnia nadania stopnia nauczyciela kontraktowego;

2)rok – jeżeli odbędą staż na stopień nauczyciela mianowanego w wymiarze skróconym o rok na podstawie przepisów przejściowych dla nauczycieli kontraktowych, o których była mowa powyżej, albo uzyskają stopień nauczyciela mianowanego, będąc nauczycielem urlopowanym lub zwolnionym z obowiązku świadczenia pracy na podstawie ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, po upływie 4 lat od dnia nadania stopnia nauczyciela kontraktowego.

Przepis art. 9b ust. 1a ustawy Karta Nauczyciela określa warunki nadania nauczycielowi mianowanemu stopnia nauczyciela dyplomowanego, wskazując:

• spełnienie wymagań kwalifikacyjnych, o których mowa w art. 9 ust. 1 pkt 1 KN, oraz w przepisach wydanych na podstawie art. 9 ust. 2 i 3 KN;

• przepracowanie w szkole okresu, o którym mowa w art. 9ca ust. 6 albo 7 KN (czyli 5 lat i 9 miesięcy lub 4 lata i 9 miesięcy), a w przypadku nieuzyskania akceptacji komisji kwalifikacyjnej – także okresu, o którym mowa w art. 9g ust. 8 KN (czyli 9 miesięcy);

• posiadanie co najmniej bardzo dobrej oceny pracy uzyskanej w ostatnim roku pracy przed złożeniem wniosku o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego,

• uzyskanie akceptacji komisji kwalifikacyjnej po dokonaniu analizy dorobku zawodowego nauczyciela i przeprowadzeniu rozmowy.

Awans zawodowy nauczycieli na zasadach obowiązujących od 1 września 2022 r. cechuje:

• odformalizowanie procedur dotyczących uzyskiwania stopnia awansu zawodowego nauczyciela mianowanego i dyplomowanego,

• rezygnacja z wniosku o rozpoczęcie stażu i planu rozwoju zawodowego,

• zastąpienie oceny dorobku zawodowego oceną pracy, która będzie dokonywana na zasadach określonych w art. 6a KN i w rozporządzeniu wykonawczym, w którym określone zostały zarówno obowiązkowe, jak i dodatkowe kryteria oceny pracy.

Nowe regulacje prawne pozwolą nauczycielom nieposiadającym żadnego stopnia awansu zawodowego na odbywanie przygotowania zawodowego w każdym czasie, a nie tylko jak dotychczas z początkiem roku szkolnego czy 14 dni o rozpoczęcia zajęć dydaktycznych. Nauczyciel mianowany natomiast będzie mógł złożyć wniosek o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego po przepracowaniu określonego czasu od nadania poprzedniego stopnia awansu zawodowego, czyli podobnie jak dotychczas dyrektorzy szkół, którzy nie składali wniosku o rozpoczęcie stażu wraz planem rozwoju zawodowego. Uchylono również art. 9f ust. 2 KN, który w przypadku zmiany miejsca pracy określał zasady doliczenia dotychczas odbytego stażu, w tym między innymi maksymalny okres pozostawania bez zatrudnienia. Ustawodawca od 1 września 2022 r. nie zdecydował się na podobne rozwiązanie, a zatem okresy zatrudnienia będą wliczane do okresu przygotowania zawodowego czy okresu przepracowania niezależnie od przerwy pomiędzy stosunkami pracy, dokonywana jest jedynie ocena pracy w związku z ustaniem zatrudnienia.

Tak jak w przypadku przygotowania do zawodu nauczyciela ustawodawca w przypadku nauczycieli mianowanych, którzy chcą ubiegać się o kolejny stopień awansu zawodowego, nie wymaga składania jakiejkolwiek dokumentacji związanej z rozpoczęciem okresu przepracowania. Nastąpiło zatem odformalizowanie procedur związanych również z awansem na stopień awansu zawodowego nauczyciela dyplomowanego.

Nauczyciel mianowany, który będzie zamierzał ubiegać się o awans na stopień nauczyciela dyplomowanego będzie zobowiązany złożyć wniosek o dokonanie oceny pracy, a następnie złożyć wniosek do kuratora oświaty o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego, musi bowiem posiadać bardzo dobrą ocenę z ostatniego roku pracy przed złożeniem wniosku o podjęcie postępowania. Oceny pracy nauczyciela mianowanego, który zamierza ubiegać się o kolejny stopień awansu zawodowego, dokonuje się za okres ostatnich 3 lat pracy przed dokonaniem tej oceny. Również w przypadku ustania stosunku pracy czy udzielania nauczycielowi urlopu bezpłatnego, o którym mowa w art. 17 ust. 2a KN, dyrektor sporządza ocenę pracy w terminie 21 dni od ustania stosunku pracy czy zaprzestania świadczenia pracy w szkole. Tryb dokonania oceny pracy, jej elementy czy środki zaskarżenia są tożsame z opisanymi zasadami dotyczącymi nauczycieli odbywającymi przygotowania do zawodu nauczyciela. Dyrektor również współdziała z innymi podmiotami czy odpowiednio dyrektorami w procesie dokonywania oceny, z wyjątkiem opinii mentora.

Nauczyciele, którzy przed dniem 1 września 2022 r. rozpoczęli staż na stopień nauczyciela dyplomowanego, lecz do tego dnia nie uzyskali stopnia nauczyciela dyplomowanego, stopień nauczyciela dyplomowanego uzyskują według przepisów dotychczasowych (art. 11 ustawy z 5 sierpnia 2022 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw).

Właściwość organów do nadania stopnia awansu zawodowego nauczyciela mianowanego czy dyplomowanego nie uległa zmianie.