Dyrektor przedszkola – cechy skutecznego menedżera (artykuł otwarty)

Podstawą prawną wymagań, które musi spełniać osoba obejmująca stanowisko dyrektora przedszkola, jest rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko dyrektora oraz inne stanowisko kierownicze w publicznym przedszkolu, publicznej szkole podstawowej, publicznej szkole ponadpodstawowej oraz publicznej placówce. Zgodnie z nim dyrektor przedszkola musi spełniać następujące warunki:

1. posiadać wykształcenie wyższe i tytuł zawodowy licencjatu, inżyniera lub równorzędny oraz przygotowanie pedagogiczne i kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela w danym przedszkolu;
2. mieć ukończone studia wyższe lub studia podyplomowe, z zakresu zarządzania, ewentualnie kurs kwalifikacyjny z zakresu zarządzania oświatą prowadzony zgodnie z przepisami w sprawie placówek doskonalenia nauczycieli;
3. legitymować się co najmniej pięcioletnim stażem pracy pedagogicznej na stanowisku nauczyciela lub pięcioletni staż pracy dydaktycznej na stanowisku nauczyciela akademickiego;
4. uzyskać: co najmniej bardzo dobrą ocenę pracy w ciągu ostatnich pięciu lat pracy lub pozytywną ocenę dorobku zawodowego w ciągu ostatniego roku albo w przypadku nauczyciela akademickiego – pozytywną ocenę pracy w okresie ostatnich czterech lat pracy w szkole wyższej – przed przystąpieniem do konkursu na stanowisko dyrektora;
5. spełniać warunki zdrowotne niezbędne do wykonywania pracy na stanowisku kierowniczym;
6. mieć pełną zdolność do czynności prawnych i korzystać z pełni praw publicznych;
7. mieć pełną zdolność do czynności prawnych i korzystać z pełni praw publicznych;
8. nie może toczyć się przeciwko niej postępowanie dyscyplinarne;
9. nie może być w przeszłości osobą skazaną prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe;
10. nie może toczyć się przeciwko niemu postępowanie o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego;
11. nie może być osobą karaną zakazem pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi;
12. w przypadku cudzoziemca musi legitymować się poświadczoną znajomością języka polskiego.

Dyrektor to osoba, która w związku z pełnioną przez siebie funkcją, kieruje ludźmi i powierzoną sobie placówką. W głównej mierze to od niego zależy, czy w przedszkolu będzie panował pozytywny klimat społeczny, a zarówno pracownicy, jak i dzieci będą z przyjemnością do niego przychodzili. Aby miejsce to mogło pełnić taką funkcję, niezbędny jest dyrektor, który w swoich podwładnych dostrzega przede wszystkim ludzi i swoich kolegów, a nie bezimienny personel, który musi bezrefleksyjnie wykonywać jego polecenia. Jego działania muszą być transparentne i jednoznaczne. Musi się charakteryzować szczerością i otwartością na potrzeby zarówno dzieci, jako beneficjentów działalności przedszkola jak i pracowników, bez których nie będzie ono prawidłowo funkcjonowało. Pilnując granic, jednocześnie musi być na tyle elastyczny w podejmowaniu decyzji, aby podwładni nie odbierali go jako osoby, która jest obojętna na ich szczególną sytuację i potrzeby danej chwili. W kontaktach zarówno z personelem, jak i dziećmi oraz ich rodzicami powinien być bezpośredni, komunikatywny i życzliwy. Powinien mieć pogodne usposobienie, wyrażane poprzez uśmiech, przyjazne słowo, przychylność dla potrzeb swoich współpracowników. Nieodzownymi cechami, jakimi powinien się charakteryzować dyrektor, jest tolerancja, empatia i duża dawka poczucia humoru, która pomoże mu w rozwiązywaniu trudnych sytuacji, pojawiających się w pracy. Jednocześnie musi mieć silną osobowość z jasno zdefiniowanym, ogólnospołecznie przyjętym systemem wartości. Dyrektor jak każdy człowiek może mieć swoje sympatie i antypatie wśród osób, z którymi współpracuje. Powinien jednak pamiętać, że nie może to rzutować na jego stosunek do podwładnych. Jednakowo musi traktować osoby, które nie podzielają jego poglądów czy też systemu wartości, oraz doceniać ich zaangażowanie w wykonywane obowiązki i wyciągać konsekwencje wobec tych, którzy je zaniedbują.

Zarządzanie zespołem wymaga umiejętności, wiedzy i podejmowania świadomych działań. Ideę tę można zawrzeć w słowach Kena Blancharda, który powiedział, że „Przywództwo to nie jest coś, co robi się ludziom, ale coś, co robi się z ludźmi”. Aby był to proces świadomy, trzeba pamiętać, że zespół to grupa zadaniowa, która ma określony z góry cel, jakim są zadania związane z pracą na rzecz placówki. Jak każda grupa społeczna, zespół pracowników, ulega procesowi grupowemu. Kolejne fazy rozwoju grupy mają wpływ na spójność grupy i efektywność wykonywanych przez nią zadań. Dlatego formalny lider zespołu, jakim jest dyrektor przedszkola, powinien być świadomy zmian jakie zachodzą w grupie pracowników, odpowiednio je kontrolować i przewidywać skutki zachodzących przemian.

Pierwszą fazą rozwoju grupy, jest faza wstępnej integracji. To moment, kiedy pracownicy przedszkola się poznają, wchodzą do zespołu. Zazwyczaj starają się ukazać od jak najlepszej strony, zarówno kolegom, jak i pracodawcy. Współpraca pomiędzy nimi w tej fazie rozwoju grupy, przeważnie przebiega zadowalająco. Starają się być kreatywni, pomocni i zaangażowani w realizacje swoich obowiązków. Niestety, osoby podejmujące zatrudnienie, zazwyczaj mają rożne cele indywidualne. Jedni pracują, mając na względzie rozwój indywidualny i służbę powierzonym opiece dzieciom, inni w celach towarzyskich, jeszcze inni, jedynie aby zaspokoić swoje potrzeby materialne. Próba realizacji indywidualnych celów powoduje dysonans. Grupa pracowników wchodzi w kolejną fazę rozwoju, jaką jest konflikt. Jest to niezmiernie ważny moment, który decyduje o dalszej współpracy zespołu i efektywności podejmowanych przez niego zadań. W fazie tej zdefiniowany zostaje cel nadrzędny. Dlatego też czujność i świadome podejmowanie decyzji przez dyrektora, prowadzące do rozwiązania sytuacji konfliktowej, jest bardzo istotne. Musi sobie on zdawać sobie sprawę, że celowi głównemu, podporządkowane zostają role oraz normy grupowe. Jeżeli w zespole pojawi się lider nieformalny, którego cele nie będą zbieżne z celami dyrektora, to przestanie on mieć praktyczną władzę w kierowanym przez siebie zespole. Pojawią się podtrzymywane przez grupę niekorzystne normy, których celem będzie realizacja planów nieformalnego lidera, np. nicnierobienie lub zajęcie miejsca dyrektora. Niekontrolowane kanały komunikacyjne, będą sprzyjały pojawieniu się w zespole klik gromadzących się wokół obydwu liderów. Ich członkowie, będą czerpali osobiste korzyści w walce liderów o przywództwo. Wszelka energia będzie koncentrowała się wokół wzajemnej walki i utrzymującej się sytuacji konfliktu. Aby zespół mógł na co dzień funkcjonować, pojawią się w nim nieporządne role grupowe, „kozioł ofiarny” i „błazen grupowy”. Celem tych postaci jest rozładowywanie napięcia pojawiającego się w zespole pozostającego w niekorzystnej sytuacji. „Kozioł ofiarny” to osoba, wobec której członkowie zespołu stosują przemoc, przeważnie o charakterze psychicznym, która z czasem przeradza się w regularny mobbing. Dlatego też dyrektor przedszkola powinien świadomie dążyć do rozwiązania konfliktu, wspólnie z zespołem pracowników ustalić cel nadrzędny, jakim jest pożądane funkcjonowanie przedszkola, i określić jasne normy obowiązujące w równej mierze wszystkich pracowników.

Nieodzowne jest ustalenie zasad przepływu informacji. Kanały komunikacji powinny być jawne i wykluczać przeinaczenia i niedopowiedzenia, a w efekcie pojawianie się plotek i świadomej manipulacji. Grupa, która wykorzysta fazę konfliktu i rozwiąże go w kontrolowany sposób, przechodzi do fazy konstruktywnej integracji. Sprzyja ona osiągnięciu celu grupowego, jakim jest rozwój placówki kierowanej przez dyrektora przedszkola. Dyrektor musi pamiętać jednak, że aby było to możliwe, musi on zadbać, aby cel nadrzędny zespołu miał dla całej grupy wartości pozytywne, był jasno sprecyzowany i spójny z celami indywidualnymi pracowników. A zatem ważna jest zarówno integracja zespołu podczas wspólnych spotkań, jak i jasny i motywujący system wynagrodzeń oraz możliwość indywidualnego rozwoju pracowników.

Na poziom wykonywanych zadań bezpośrednio wpływa świadomie kreowany przez dyrektora styl zażądania. Obejmuje on środki i sposoby, które pozwalają na sprawowanie władzy w grupie. Wyróżnia się trzy style kierowania:

1. Styl autokratyczny w którym lider sam ustala cele grupowe i rozdziela zadania. Komunikuje się poprzez nakazy i zakazy. Nierzadko sam ustala normy grupowe, których sztywno przestrzega. Częściej stosuje kary niż nagrody. Swoich decyzji nie konsultuje z pracownikami i nie pozwala komentować. Nie wyjaśnia też swego postępowania.

2. Styl demokratyczny w którym lider w większej mierze jest organizatorem grupy i jej funkcjonowania, niż osobą odgórnie sprawującą władzę. Kieruje się on zasadą nie przeszkadzania inicjatywie i inwencji podwładnych. Sugeruje rozwiązania, a to grupa współuczestnicząca w procesie ustala w ostatecznym rozrachunku cele, zadania i normy jakie obowiązują w zespole.

3. Styl liberalny charakteryzuje się zupełną swobodą członków grupy w podejmowaniu decyzji indywidualnych oraz zbiorowych. Rola lidera sprowadza się do dostarczania jedynie materiałów do wykonywania zadania, nie ingeruje w prace zespołu, nie komentuje, nie ocenia pracy innych, jedynie zapytany udziela informacji.

Wyniki pracy zależą od stylu zarządzania. Optymalny styl zarządzania dla ilości wykonanej pracy, preferowany przy pracy na akord, to styl autokratyczny, w dalszej kolejności demokratyczny i liberalny. Idealny, dla jakości wykonanej pracy jest styl demokratyczny, a w dalszej kolejności autokratyczny i liberalny. Dla jakości relacji interpersonalnych najwłaściwszy jest styl demokratyczny, w dalszej kolejności zaś liberalny i autokratyczny. Opcjonalny dla zarządzania przedszkolem jest styl mieszany, w którym główną rolę pełni styl demokratyczny uzupełniany elementami zarządzania autokratycznego.

Jednocześnie należy pamiętać, że przedszkole to specyficzna placówka, w której najważniejsze są dzieci oraz ich rozwój psychospołeczny i intelektualny. Sposób zarządzania ma wpływ na stosunki i relacje pracowników, w których pośrednio uczestniczą dzieci. Są one niemymi widzami pojawiających się zatargów. Nawet gdy nie są one ich bezpośrednimi obserwatorami, wyczuwają napięcie pomiędzy pracownikami. Ma to bezpośredni wpływ na ich poczucie bezpieczeństwa, a przez to ich rozwój.

Naczelną zasadą w kierowaniu zespołem jest autorytet. Umożliwia on sprawowanie władzy i wynika przede wszystkim z pełnionej funkcji oraz przysługujących dyrektorowi uprawnień. Rzeczywisty autorytet, co oznacza wpływ na wykonywanie zadań przez podległych mu pracowników, ma autorytet nieformalny, który wynika z wiedzy, charyzmy, sympatii do szefa. Dlatego też dyrektor powinien mieć wysokie kompetencje interpersonalne, pozwalające mu na nawiązywanie i podtrzymywanie prawidłowych relacji z podwładnymi. Konieczne jest umiejętne posługiwanie się zarówno technikami aktywnego słuchania, parafrazą, odzwierciedlaniem, klaryfikacją, jak i przekazywaniem swoich oczekiwań poprzez stosowanie „komunikatu ja”. Zachowanie konstruktywnych zasad komunikacji pozwala nie tylko na dyktowanie warunków, które podwładny musi zrealizować, ale przede wszystkim prowadzenie z nim dialogu, którego efektem jest wspólne wypracowanie najlepszych dla funkcjonowania przedszkola rozwiązań.

Kolejną zasadą jest podział obowiązków. Dla efektywności stawianych celów ważne jest takie delegowanie zadań, aby osoby je wykonywujące były ekspertami w swojej dziedzinie. Dotyczy to zarówno serwisu sprzątającego, jak i osób zajmujących się np. problematyką pomocy psychologiczno--pedagogicznej. Dlatego podział obowiązków oznacza zarówno zaufanie do pracownika zajmującego się danym odcinkiem wykonywanych zadań, jak i jego odpowiedzialnością za nie. Dyrektor, który nie ma wykształcenia pedagogicznego, nie tylko powinien otoczyć się pracownikiem, który ma merytoryczne przygotowanie w tym zakresie, ale również w pełni zaufać mu, cedując na niego zadania w tym zakresie.

Dyscyplina, czyli przestrzeganie norm i zasad, jest ważną zasadą, bez której nie może funkcjonować placówka i bez której nie jest zachowane bezpieczeństwo zarówno dzieci, jak i pracowników. Obowiązujące normy powinny być jawne i jednakowe wobec wszystkich pracowników. Dyrektor powinien dbać, aby przyjęte zasady były kompatybilne z prawem nadrzędnym, jasne, logiczne i przestrzegane. Nie wolno dopuścić, aby w przedszkolu obowiązywało „martwe” prawo – zasada, która istnieje i której nikt nie przestrzega. Należy pamiętać, że jeżeli nie jest to norma wymagana przez prawo nadrzędne, to najlepiej, zrezygnować z niej. Dyscyplina nie oznacza braku życzliwości. Dyrektor powinien, stosując karę za nieprzestrzeganie przyjętych zasad, zawsze kierować się indywidualnym podejściem do każdego przypadku i szukać rozwiązań, które będą najwłaściwsze w danej sytuacji. Powinien jednocześnie pamiętać, że zbytnia pobłażliwość może prowadzić do rozprzężenia zespołu, jednak nadmierna srogość wywołuje strach, a w konsekwencji brak inicjatywy członków zespołu, poszukiwanie przez nich innych rozwiązań dla osiągnięcia własnych celów i w efekcie rozpad zespołu.

Motywowanie i wynagradzanie jest nieodzownym elementem każdej pracy, której celem jest zarobkowanie. Jego wysokość powinna być adekwatna do staranności, zaangażowania i efektów wykonywanych zadań. Jednak rola dyrektora w motywowaniu nie powinna się sprowadzać jedynie do rozdzielania dodatku motywacyjnego, który jest wprawdzie silnym bodźcem zachęcającym do jeszcze lepszej pracy, ale nie jedynym. Dyrektor powinien dostrzegać w sposób ciągły postępy swoich pracowników. Udzielać pochwał poprzez słowa uznania, uśmiech, przyjazny gest. Mają one często nie mniejsze znaczenie zachęcające do dalszego działania, bardziej efektywnej pracy niźli finansowy niewielki dodatek, którego jednak nie powinny one zastępować.

Jednym z ważniejszych funkcji, jaką pełni dyrektor, jest podejmowanie decyzji oraz branie za nie odpowiedzialności. To od nich zależy prawidłowe funkcjonowanie placówki, wygaszanie sytuacji kryzysowych lub wręcz niedopuszczanie do nich. Trzeba pamiętać, że dyrektor nie jest, a nawet nie może być osobą wszystkowiedzącą. Dlatego w sprawach, na których zna się w mniejszym stopniu, powinien kierować się zdaniem innych pracowników, którzy w danym temacie są ekspertami. Jednocześnie powinien on być otwarty na sugestie innych, tak aby zbierając ich opinie, wykorzystywać prawo synergii, które powoduje, że podejmowane decyzje są bardziej trafne i w większym stopniu pozbawione błędów. Nie powinien on jednak zapominać, że w sytuacjach kryzysowych, nagłych, które wymagają natychmiastowego działania, w których zagrożone jest życie i bezpieczeństwo dzieci i/lub pracowników, dyrektor musi podejmować decyzje samodzielnie, szybko, jednoznacznie i natychmiastowo.

Placówka, jaką jest przedszkole, jest w ciągłym procesie. Na zachodzące przemiany mają wpływ zarówno osoby należące do jego społeczności, dzieci, pracownicy i rodzice, ich problemy, jak i sytuacje zewnętrzne, na które składa się wiele czynników niezależnych od samej placówki. Zadaniem dyrektora jest świadome podążanie za zmianami, dostrzeganie zagrożeniem i ich uprzedzanie. Musi on pamiętać o stworzeniu jasnych i ogólnie znanych procedur postępowania w sytuacjach kryzysowych, które umożliwiają szybkie, skuteczne i zgodne z prawem postępowanie w sytuacjach trudnych i kryzysowych. Aby spełniały one swoje zadanie, powinny być tworzone przez cały zespół pracowników. Dyrektor powinien być jedynie inicjatorem działań, które służą temu zadaniu oraz ich koordynatorem. Im większe zaangażowanie w tworzenie procedur zespołu pracowników tym większa ich efektywność, a przez to przydatność w podejmowanych działaniach interwencyjnych. Dyrektor powinien dbać, aby działania w sytuacjach trudnych i kryzysowych były podejmowane zawsze zgodnie z wcześniej przyjętymi zasadami, a konsekwencje wyciągane niezależnie od sympatii lub jej baraku dla danej osoby. Przy rozwiązywaniu sytuacji trudnych i kryzysowych nieodzowne jest współdziałanie z lokalnymi służbami pomocowymi, organami ścigania oraz wymiarem sprawiedliwości. Dlatego też dyrektor stara się podtrzymywać współpracę z ośrodkiem pomocy społecznej, poradnią psychologiczno-pedagogiczną, policją i sądem rodzinnym i dla nieletnich dla dobra powierzonych opiece przedszkola dzieci.

Dyrektor to również menedżer, który dba o to, aby placówka, którą kieruje, była funkcjonalna, zadbana i nie popadała w ruinę. Dlatego też musi charakteryzować się przedsiębiorczością i dbałością o powierzony jej majątek. Z jednej strony pozyskiwać fundusze na remonty i dodatkowe wyposażenie placówki. Z drugiej zaś dbać o zachowanie dotychczasowej infrastruktury w nienaruszonym stanie. Trzeba pamiętać, że całość obiektu wraz z jego wyposażeniem nie stanowi sztuki dla sztuki, a przede wszystkim musi służyć dzieciom oraz ich rozwojowi. Dlatego też poza przepisami BHP, które w wypadku placówki oświatowej muszą być przestrzegane zgodnie z jej przepisami, dyrektor powinien kierować się podstawą programową, która wyznacza cele podejmowanych w przedszkolu działań. Dodatkowym elementem dobrze funkcjonującej placówki jest estetyka wnętrz, która ma wpływ na postrzeganie obiektu i tworzenie pozytywnego klimatu społecznego w jej wnętrzach.

Jedną z ważniejszych funkcji, jaką pełni dyrektor, jest umiejętne rozmawianie zarówno z pracownikami, przedstawicielami gminy, sponsorami, jak i rodzicami dzieci. Obok wcześniej wspomnianych technik pozwalających na dobre zrozumienie oczekiwań drugiej strony oraz przekazanie własnych oczekiwań, niezmiernie ważnym elementem pracy dyrektora są umiejętności związane z prowadzeniem negocjacji oraz mediowaniem zwaśnionych stron. Są one potrzebne, nie tylko aby pozyskać nowe fundusze na prowadzenie i doskonalenie kierowanej placówki, ale również po to, aby rozwiązywać rodzące się konflikty pomiędzy pracownikami oraz pracownikami a rodzicami dzieci. Dlatego też dyrektor stale powinien doskonalić umiejętności komunikacyjne, dostosowywać infrastrukturę przedszkola, która umożliwia prowadzenie trudnych rozmów, znajdując na nie miejsce i czas.

Dyrektor powinien mieć wizję rozwoju przedszkola, którym kieruje. Musi skorelować wytyczne stawiane przez prawo oświatowe z wymogami prawa administracyjnego oraz lokalnymi potrzebami środowiska, w którym funkcjonuje zarządzana przez niego placówka. Do jego zadań należy także wykorzystanie potencjału miejsca, w którym znajduje się przedszkole, jego zasobów lokalowych i personalnych. Dyrektor bierze pod uwagę uwagi i pomysły członków społeczności jaką zarządza, nauczycieli, dzieci i ich rodziców. Aktywnie pozyskuje środki na realizacje postawionych celów, współpracując z organem prowadzącym i organizacjami pozarządowymi.

Aby proces wychowania powierzonych opiece dzieci był spójny, nieodzowna jest ścisła współpraca pracowników przedszkola z rodzicami. Za organizację tego procesu odpowiada dyrektor. Stała dbałość o dobre relacje pozwala nie tylko pozyskać dzieci w trakcie naboru, co jest ważne zwłaszcza przypadku placówek niepublicznych, ale również rozwiązać sytuacje trudne i konfliktowe, które pojawiają się pomimo dobrej organizacji pracy i wysokich kwalifikacji personelu. Dlatego też dyrektor organizując współpracę ze środowiskiem lokalnym, powinien charakteryzować się dużą otwartością na jego potrzeby i życzliwością podczas rozwiązywania sytuacji kryzysowych. Przede wszystkim powinien być osobą dostępną zarówno dla rodziców, jak i dla dzieci, nie tylko w sposób formalny, ale także w sposobie bycia i poprzez zaangażowanie w rozwiązaniu zgłaszanych mu trudności i nieporozumień. Powinien również dołożyć wszelkich starań, aby w zarządzanej przez niego placówce istniał przepływ informacji, który umożliwia nawiązanie rzeczywistego dialogu. W tym celu, poza umożliwieniem kontaktu poprzez różne kanały, dyrektor powinien wygospodarować czas, zwłaszcza w momencie odbierania dzieci, na bezpośrednie spotkania z rodzicami. Inicjatywa powinna wynikać zarówno ze strony rodziców, jak i dyrektora. Trzeba pamiętać, że trudne rozmowy należy przeprowadzać w odosobnionych, sprzyjających dyskrecji warunkach, o które powinna zadbać osoba zarządzająca przedszkolem. Aby relacje były pozytywne i sprzyjały współpracy dyrektor podczas przypadkowych spotkań z rodzicami dzieci, powinien mieć pogodny wyraz twarzy, pamiętać imiona dzieci i kojarzyć je z konkretnymi rodzicami, potrafić powiedzieć coś dobrego o nich, chwaląc dziecko przy rodzicach.

W trosce o zarządzaną placówkę oraz dobro dzieci dyrektor powinien podtrzymywać współpracę z ośrodkiem pomocy społecznej. Jest to nieodzowne niezależnie od rodzaju placówki, jaką zarządza. Pomaga to rozwiązać problemy zawłaszcza ekonomiczne dzieci, poprzez wskazanie ich rodzicom konkretnych rozwiązań i wydanie opinii, które ułatwią pozyskanie przez nich niezbędnych środków. Aby przedszkole, zwłaszcza niepubliczne, mogło dobrze funkcjonować konieczne jest pozyskiwanie podczas naboru odpowiedniej liczby dzieci. W tym celu nieodzowna jest prezentacja przedszkola, jego możliwości i zasobów w środowisku, w jakim ono funkcjonuje. Dlatego też dyrektor powinien doceniać możliwości, jakie daje prezentowanie osiągnięć dzieci poprzez wystawianie ich prac, zapraszanie lokalnej społeczności na występy dzieci oraz ich udział w organizowanych konkursach.

Funkcja dyrektora, jego zaangażowanie w sprawy przedszkola, jego materialny byt, kierowanie personelem oraz dbałość o powierzone opiece dzieci, może prowadzić do wypalenia zawodowego, a konsekwencji do zobojętnienia na problemy i potrzeby kierowanej przez siebie placówki. Dlatego dyrektor powinien świadomie przeciwdziałać wypaleniu zawodowemu, organizując swoje życie również poza pracą i oddzielając życie zawodowe od prywatnego, a także dbać o rozwój osobisty, aktywny styl życia, uprawiać hobby. Jednocześnie powinien utrzymywać relacje z członkami rodziny i przyjaciółmi. Realizować się w różnych rolach społecznych jako rodzic, partner i przyjaciel. Wprowadzać w pracy korzystne zmiany, które służą rozwojowi potencjału, jaką dysponuje placówka.

Dyrektor powinien pamiętać, że wszelkie podejmowane przez niego działania muszą służyć dzieciom, ich bezpieczeństwu i rozwojowi. Musi działać tak aby zjednywać sobie podopiecznych i budować środowisko przyjazne całej społeczności kierowanego przez siebie przedszkola. Powinien pamiętać, że dyrektorem się bywa, a człowiekiem się jest.

Sprawdź, w jakim kierunku warto podnosić swoje kompetencje zawodowe.