Obowiązki nauczyciela przedszkola – przepisy i praktyka przedszkolna

Zakres obowiązków nauczyciela w przedszkolu publicznym i niepublicznym nie jest określony jednym, zamkniętym wykazem. Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa oświatowego i Kodeksu pracy, obowiązki nauczyciela definiowane są na kilku poziomach: ustawowym, wykonawczym oraz wewnętrznym – w dokumentacji placówki.

Podstawowe obowiązki nauczyciela przedszkola zgodnie z Kartą Nauczyciela zawarte są w art. 6 tej ustawy. Stanowią one ogólne ramy, do których dopasowywane są szczegółowe zadania wynikające z charakteru pracy danego pedagoga. Przykładowo, inne obowiązki nauczyciela wychowania przedszkolnego będą mieć nauczyciele wspomagający, a inne – logopedzi czy pedagodzy specjalni.

Szczegółowe obowiązki nauczyciela mogą wynikać również z rozporządzeń wykonawczych, takich jak:

• rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego,
• przepisy dotyczące bezpieczeństwa w placówkach,
• rozporządzenie regulujące pomoc psychologiczno-pedagogiczną.

Warto podkreślić, że obowiązki nauczyciela przedszkola a wewnętrzne regulacje przedszkola są ze sobą ściśle powiązane. Każda placówka może bowiem określać dodatkowe zadania wynikające z jej specyfiki, np. udział w wydarzeniach, organizację dekoracji czy prowadzenie dokumentacji wewnętrznej.

Dlatego jednym z najważniejszych elementów przygotowania do pracy w przedszkolu jest zapoznanie się z dokumentami obowiązującymi w danej placówce oraz z przepisami nadrzędnymi. 

Obowiązki nauczyciela nie są jednolite dla wszystkich i podlegają dostosowaniu w zależności od charakteru stanowiska, warunków pracy oraz potrzeb konkretnego przedszkola. To pracodawca – dyrektor placówki – decyduje, jak uszczegółowić te obowiązki w zgodzie z przepisami oraz misją i organizacją pracy przedszkola.

Najważniejsze akty prawne wskazujące na obowiązki nauczyciela:

• Ustawa z 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe,
• Ustawa z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela,
• Rozporządzenie MEN z 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej,
• Rozporządzenie MEiN z 25 sierpnia 2022 r. w sprawie oceny pracy nauczycieli,
• Rozporządzenie MEN z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach,
• Rozporządzenie MEN z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym,
• Rozporządzenie MENiS z 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach.

Zgodnie z art. 6 ustawy Karta Nauczyciela, każdy nauczyciel zobowiązany jest do realizacji fundamentalnych obowiązków zawodowych. Obowiązki nauczyciela przedszkola obejmują nie tylko prowadzenie zajęć dydaktyczno-wychowawczych, ale także odpowiedzialność za rozwój dziecka, samodoskonalenie zawodowe oraz przestrzeganie wartości konstytucyjnych i etycznych.

Podstawowe obowiązki nauczyciela w przedszkolu, wynikające bezpośrednio z przepisów prawa, to:

1. Rzetelna realizacja zadań związanych z powierzonym stanowiskiem i pełnieniem funkcji dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej. W tym mieści się m.in. odpowiedzialność nauczyciela za bezpieczeństwo dzieci w przedszkolu podczas zajęć oraz w trakcie pobytu w placówce.
2. Wspieranie dziecka w jego rozwoju osobistym, społecznym i edukacyjnym – zarówno w pracy grupowej, jak i w działaniach indywidualnych.
3. Dążenie do pełnego rozwoju osobowego nauczyciela, co wpływa na jakość pracy pedagogicznej i relacji z dziećmi oraz rodzicami.
4. Doskonalenie zawodowe, dostosowane do potrzeb przedszkola – zgodnie z obowiązkiem ustawowym i oczekiwaniami dyrektora placówki.
5. Kształcenie i wychowanie dzieci w duchu patriotyzmu, poszanowania Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, godności każdego człowieka oraz wolności światopoglądowej.
6. Kształtowanie postaw moralnych i obywatelskich dzieci zgodnie z ideami demokracji, pokoju i tolerancji – co stanowi fundament wychowania przedszkolnego.

Powyższy katalog dotyczy wszystkich pedagogów – niezależnie od tego, czy są zatrudnieni w przedszkolu publicznym, niepublicznym, czy w innej formie wychowania przedszkolnego. Zakres obowiązków nauczyciela w przedszkolu publicznym i niepublicznym powinien być realizowany z uwzględnieniem zapisów ustawy oraz specyfiki danej placówki.

Warto pamiętać, że naruszenie lub zaniedbanie któregokolwiek z wymienionych obowiązków może skutkować odpowiedzialnością dyscyplinarną nauczyciela, zgodnie z art. 75 ust. 1 Karty Nauczyciela. Przestrzeganie tych zasad nie tylko buduje profesjonalizm pracy nauczyciela, ale stanowi również podstawę do pozytywnej oceny jego pracy przez dyrektora.

Tabela nr 1. Przykłady zadań realizowanych w ramach głównych obowiązków nauczycieli oraz przykłady zachowań uchybiających tym obowiązkom

Kto może opiekować się dziećmi w przedszkolu?

Zrozumienie, jak obowiązki nauczyciela przekładają się na codzienną praktykę w przedszkolu, jest niezbędne zarówno dla nauczycieli, jak i dyrektorów. W tym kontekście kluczowe znaczenie ma rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z 25 sierpnia 2022 r. w sprawie oceny pracy nauczycieli, które zawiera szczegółowe kryteria oceny realizacji zadań pedagogicznych. Dokument ten umożliwia weryfikację czy obowiązki nauczyciela wychowania przedszkolnego w świetle prawa są wykonywane w sposób zgodny z wymaganiami systemu oświaty.

Dyrektorzy placówek edukacyjnych, w tym przedszkoli, oceniają nauczycieli na podstawie szeregu kryteriów, które w praktyce przekładają się na obowiązki nauczyciela przedszkola w zakresie organizacji pracy, komunikacji z rodzicami, przestrzegania przepisów oraz wsparcia rozwoju dziecka.

Obowiązki nauczyciela oceniane przez dyrektora przedszkola obejmują:

1. Poprawność merytoryczna i metodyczna zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych – co oznacza, że nauczyciel powinien posiadać aktualną wiedzę i umiejętności, by realizować cele wychowania przedszkolnego zgodnie z podstawą programową.
2. Dbałość o bezpieczne i higieniczne warunki pobytu dzieci w przedszkolu, co bezpośrednio wiąże się z odpowiedzialnością nauczyciela za bezpieczeństwo dzieci w przedszkolu.
3. Znajomość i przestrzeganie praw dziecka, w tym Konwencji o prawach dziecka – nauczyciel powinien kierować się dobrem, godnością i potrzebami dzieci.
4. Indywidualne wspieranie każdego dziecka, również z niepełnosprawnością, i tworzenie środowiska wspierającego aktywność dziecka w grupie i lokalnej społeczności.
5. Kształtowanie postaw obywatelskich i patriotycznych poprzez osobisty przykład i wychowanie w duchu szacunku oraz tolerancji.
6. Współpraca zespołowa z innymi nauczycielami przedszkola przy realizacji zadań wynikających z dokumentów wewnętrznych i prawa oświatowego.
7. Przestrzeganie przepisów prawa oświatowego oraz regulaminów wewnętrznych – co podkreśla, że obowiązki nauczyciela a wewnętrzne regulacje przedszkola muszą iść w parze.
8. Systematyczne doskonalenie zawodowe, zgodne z potrzebami placówki, co jest jednym z podstawowych obowiązków nauczyciela wynikających z art. 6 Karty Nauczyciela.
9. Efektywna współpraca z rodzicami, która służy spójności działań wychowawczych i edukacyjnych.

Powyższe kryteria nie tylko rozwijają ogólny katalog zadań nauczyciela, ale także służą jako punkt odniesienia do oceny pracy nauczyciela przedszkola przez dyrektora. Warto zaznaczyć, że realizacja tych zadań nie jest jedynie formalnością – ich zaniedbanie może prowadzić do negatywnej oceny i konsekwencji za niewypełnianie obowiązków nauczyciela.

Obowiązki nauczyciela w przedszkolu nie ograniczają się wyłącznie do sfery dydaktyczno-wychowawczej. Każdy nauczyciel zatrudniony w przedszkolu – niezależnie od tego, czy pracuje w placówce publicznej, czy niepublicznej – podlega również przepisom Kodeksu pracy, które regulują obowiązki pracownicze.

Zgodnie z art. 100 Kodeksu pracy, obowiązki nauczyciela przedszkola jako pracownika obejmują m.in.:

• Sumienne i staranne wykonywanie pracy oraz realizowanie poleceń przełożonych, o ile są zgodne z prawem i umową.
• Przestrzeganie wyznaczonego czasu pracy nauczyciela przedszkola, w tym obowiązkowych 40 godzin tygodniowo.
• Respektowanie ustalonego porządku pracy i wewnętrznego regulaminu placówki.
• Dbanie o bezpieczeństwo dzieci w przedszkolu zgodnie z zasadami BHP i przepisami przeciwpożarowymi.
• Chronienie mienia przedszkola, przestrzeganie tajemnic służbowych i ustawowo chronionych.
• Zachowanie zasad współżycia społecznego w miejscu pracy, co jest szczególnie ważne w środowisku wychowawczym.

Warto zaznaczyć, że obowiązki nauczyciela wychowania przedszkolnego w świetle prawa obejmują zarówno przepisy Karty Nauczyciela, jak i Kodeksu pracy. Zatem nauczyciel odpowiada nie tylko za realizację zadań wychowawczo-dydaktycznych, ale również za rzetelne wywiązywanie się z obowiązków typowych dla każdego pracownika.

Naruszenie tych obowiązków może skutkować odpowiedzialnością porządkową (na podstawie art. 75 ust. 2 Karty Nauczyciela). W przypadku poważniejszych uchybień, zwłaszcza tych naruszających godność zawodu nauczyciela lub dotyczących niewypełniania podstawowych obowiązków nauczyciela przedszkola, może zostać wszczęte postępowanie dyscyplinarne.

Zakres obowiązków nauczyciela w przedszkolu publicznym i niepublicznym powinien być znany każdej osobie podejmującej pracę na tym stanowisku. Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, jednym z podstawowych zadań pracodawcy – w tym przypadku dyrektora przedszkola – jest zapoznanie nowozatrudnionego nauczyciela z jego obowiązkami służbowymi.

Zgodnie z art. 94 pkt 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, pracodawca ma obowiązek poinformować nauczyciela o:

• zakresie jego obowiązków,
• sposobie wykonywania pracy na danym stanowisku,
• podstawowych uprawnieniach wynikających z zatrudnienia.

Obowiązki nauczyciela przedszkola muszą być przedstawione w sposób zrozumiały i dostosowany do rodzaju wykonywanych zadań. Jest to szczególnie istotne w kontekście różnorodnych ról pełnionych przez nauczyciela, takich jak: opieka nad dziećmi, prowadzenie dokumentacji, współpraca z rodzicami czy organizacja zajęć edukacyjnych.

Warto podkreślić, że obowiązki nauczyciela wychowania przedszkolnego w świetle prawa mogą być przekazane zarówno w formie pisemnej, jak i ustnej. Przepisy nie wymagają sporządzania formalnego dokumentu – wystarczające jest, by informacje zostały jasno i jednoznacznie przekazane.

Dzięki temu nauczyciel od pierwszych dni pracy ma świadomość, co należy do jego obowiązków w przedszkolu, jakie ma prawa i czego może oczekiwać od przełożonych. Znajomość szczegółowego zakresu zadań jest również kluczowa z punktu widzenia późniejszej oceny pracy nauczyciela i jego odpowiedzialności służbowej.

W kontekście realizacji obowiązków nauczyciela w przedszkolu, ważne jest rozróżnienie między formą pisemną a ustną zapoznania z zakresem zadań. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego (wyrok z 7 stycznia 1998 r., sygn. akt I PKN 457/97), zakres obowiązków nauczyciela nie musi być przekazywany na piśmie. Pracodawca, czyli dyrektor przedszkola, może zrealizować ten obowiązek informacyjny również w formie ustnej – o ile sposób ten uwzględnia charakter wykonywanej pracy, jej złożoność i wymagane kwalifikacje zawodowe.

W praktyce przedszkolnej – zarówno publicznej, jak i niepublicznej – ustne przekazanie zakresu obowiązków nauczyciela przedszkola jest powszechnie stosowaną i dopuszczalną formą. Taki sposób komunikacji bywa efektywny zwłaszcza przy prostych zadaniach codziennych lub w placówkach, w których obowiązki wynikają wprost z przepisów prawa oświatowego i wewnętrznych regulaminów.

Jeśli jednak dyrektor zdecyduje się na sporządzenie pisemnego zakresu obowiązków nauczyciela, dokument ten powinien zostać włączony do akt osobowych pracownika. Takie rozwiązanie bywa stosowane jako forma usystematyzowania zadań oraz dowód realizacji obowiązków informacyjnych. Podstawę prawną stanowi tu § 3 pkt 2 lit. c rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 10 grudnia 2018 r. w sprawie dokumentacji pracowniczej.

Obowiązki nauczyciela a wewnętrzne regulacje przedszkola – warto pamiętać, że wiele szczegółowych zadań nauczycieli może wynikać właśnie z regulaminów, procedur czy poleceń służbowych, które nie zawsze wymagają formy pisemnej, ale muszą być zgodne z przepisami nadrzędnymi.

Nie, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa oświatowego i pracy, sporządzanie pisemnego zakresu obowiązków nauczyciela nie jest obowiązkowe. Dyrektor przedszkola – jako pracodawca – nie ma ustawowego obowiązku dokumentowania na piśmie zadań przypisanych nauczycielowi. Podstawą regulującą obowiązki nauczyciela są zapisy ustawowe, a w szczególności:

• art. 6 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela, który definiuje podstawowe obowiązki nauczyciela przedszkola w aspekcie dydaktycznym, wychowawczym i opiekuńczym;
• art. 42 ust. 2 Karty Nauczyciela, który odnosi się do czasu pracy i rodzaju wykonywanych czynności w ramach stosunku pracy.

W praktyce, zarówno w przedszkolach publicznych, jak i niepublicznych, zakres obowiązków nauczyciela wynika z przepisów prawa, statutu placówki, regulaminów wewnętrznych oraz zleceń służbowych wydawanych przez dyrektora. Obowiązki nauczyciela w przedszkolu mogą więc być przekazywane ustnie – o ile forma ta zapewnia ich zrozumienie przez pracownika.

Jeśli jednak dyrektor zdecyduje się na opracowanie pisemnego zakresu obowiązków nauczyciela przedszkola, dokument taki może pełnić rolę praktycznego narzędzia organizacyjnego. Może być również dowodem dopełnienia obowiązku informacyjnego wobec pracownika, zgodnie z art. 94 pkt 1 Kodeksu pracy. W takim przypadku dokument powinien zostać włączony do akt osobowych nauczyciela.

Warto dodać, że obowiązki nauczyciela a wewnętrzne regulacje przedszkola są ściśle powiązane. Choć nie istnieje jeden zamknięty katalog zadań, wewnętrzne przepisy placówki mogą je doprecyzowywać – niezależnie od formy przekazu (ustnej lub pisemnej).

Codzienna praktyka w przedszkolu pokazuje, że wiele sytuacji nie jest jednoznacznie opisanych w przepisach prawa, ale wynika z rzeczywistych potrzeb dzieci oraz z regulaminów wewnętrznych placówek. W takich przypadkach kluczowe znaczenie mają obowiązki nauczyciela przedszkola rozumiane nie tylko jako literalne zapisy ustaw, ale również jako element etyki zawodowej i odpowiedzialności za rozwój dziecka.

Tak. Pomoc dzieciom w czynnościach higienicznych jest jednym z ważnych elementów codziennej pracy nauczyciela wychowania przedszkolnego. Obowiązki nauczyciela w przedszkolu publicznym i niepublicznym obejmują nie tylko prowadzenie zajęć, ale także dbanie o rozwój samodzielności dzieci, co bezpośrednio wiąże się z ich gotowością do podjęcia nauki w szkole.

Zgodnie z podstawą programową wychowania przedszkolnego, nauczyciel ma za zadanie wspierać dzieci w opanowywaniu czynności samoobsługowych, w tym higieny osobistej. Dlatego odpowiedź na pytanie, czy nauczyciel przedszkola musi pomagać dzieciom w toalecie, brzmi: tak – jeśli wymaga tego sytuacja oraz wiek i poziom rozwoju dziecka.

Nieudzielenie takiej pomocy może prowadzić do zaniedbania obowiązku zapewnienia dzieciom bezpiecznych i higienicznych warunków pobytu w przedszkolu, co z kolei może rodzić odpowiedzialność nauczyciela, zarówno w wymiarze prawnym, jak i etycznym.

Obowiązki nauczyciela przedszkola mogą obejmować różne zadania organizacyjne, w tym przygotowywanie planów pracy. Choć przepisy prawa oświatowego nie wskazują wprost obowiązku sporządzania planów miesięcznych, ich tworzenie może wynikać z wewnętrznych regulacji przedszkola – np. ze statutu, planu pracy placówki, zarządzeń dyrektora lub ustaleń zespołu nauczycielskiego.

W praktyce oznacza to, że planowanie pracy nauczyciela przedszkola – w tym przygotowanie planów miesięcznych – może być formalnym elementem obowiązków służbowych. Zatem odpowiedź na pytanie, czy nauczyciel ma obowiązek pisania planów miesięcznych, zależy od uregulowań obowiązujących w danej placówce.

Jeśli dokumentacja wewnętrzna przedszkola przewiduje taki obowiązek, jego niewypełnienie może być traktowane jako uchybienie w realizacji obowiązków nauczyciela określonych przez pracodawcę w ramach przydzielonego zakresu zadań.

Tak. Jednym z ustawowych zadań w ramach obowiązków nauczyciela wychowania przedszkolnego jest realizacja zajęć w formie indywidualnego rocznego przygotowania przedszkolnego. Dotyczy to sytuacji, w której dziecko – na podstawie orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania – nie może uczęszczać do przedszkola.

W takim przypadku to dyrektor przedszkola wyznacza nauczyciela lub nauczycieli odpowiedzialnych za realizację tych zajęć w domu dziecka. Zgodnie z przepisami i interpretacjami organów nadzoru pedagogicznego, prowadzenie indywidualnych zajęć zgodnych z IPET lub zaleceniami poradni stanowi część formalnych zadań nauczyciela wynikających z jego stosunku pracy.

W związku z tym odmowa realizacji zajęć indywidualnych może być traktowana jako uchybienie w zakresie powierzonych zadań służbowych, co w świetle przepisów Karty Nauczyciela oraz Kodeksu pracy może skutkować odpowiedzialnością dyscyplinarną lub porządkową. Prowadzenie takich zajęć wpisuje się bezpośrednio w obowiązki nauczyciela przedszkola w ramach czasu pracy, zwłaszcza gdy są one formalnie przypisane przez dyrektora placówki.

Tak – jeśli mieści się to w czasie pracy nauczyciela przedszkola. Zgodnie z przepisami, obowiązki nauczyciela obejmują nie tylko prowadzenie zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, ale również wykonywanie innych zadań wynikających z organizacji pracy przedszkola.

Przygotowanie dekoracji sali – związanych np. z tematyką zajęć, wydarzeniami okolicznościowymi czy estetyką otoczenia – może być zakwalifikowane jako:

• realizacja zadań statutowych przedszkola,
• działania wspierające proces dydaktyczny,
• czynności związane z przygotowaniem się do zajęć.

Jeśli takie polecenie zostało wydane przez dyrektora i m mieści się w tygodniowym czasie pracy nauczyciela przedszkola (maksymalnie 40 godzin), jego wykonanie jest obowiązkowe. W świetle przepisów i praktyki, odmowa realizacji tych czynności może zostać uznana za niewywiązywanie się z powierzonych obowiązków, szczególnie gdy wpływa to na ocenę pracy nauczyciela przez dyrektora.

Warto pamiętać, że obowiązki nauczyciela przedszkola zgodnie z Kartą Nauczyciela nie ograniczają się wyłącznie do prowadzenia zajęć, ale obejmują także działania służące organizacji przestrzeni edukacyjnej i wspieraniu rozwoju dzieci w odpowiednio przygotowanym środowisku.

Nie. Żadne przepisy prawa oświatowego ani przepisy Karty Nauczyciela nie nakładają na nauczycieli przedszkola obowiązku podawania leków dzieciom. W świetle przepisów, obowiązki nauczyciela przedszkola nie obejmują czynności medycznych – także w sytuacjach, gdy dziecko wymaga regularnego leczenia lub przyjmowania leków podczas pobytu w placówce.

Wyjątkiem jest sytuacja, w której nauczyciel dobrowolnie wyrazi zgodę na podawanie leków – np. na podstawie podpisanego kontraktu lub porozumienia zawartego z rodzicami i za zgodą dyrektora. Takie działanie musi być jasno określone, udokumentowane i dobrowolne.

Z perspektywy prawa, podawanie leków nie należy do katalogu ustawowych obowiązków nauczyciela wychowania przedszkolnego. Tym samym, nauczyciel przedszkola nie może być zmuszony do realizacji takich czynności, nawet jeśli dziecko wymaga wsparcia zdrowotnego. Co istotne, dobrowolne podjęcie się takiego działania powinno być każdorazowo potwierdzone na piśmie.

W praktyce przedszkolnej pojawiają się sytuacje, w których rodzice dzieci przewlekle chorych zwracają się z prośbą o wsparcie. W takich przypadkach ważne jest, aby obowiązki nauczyciela były jasno rozgraniczone i zgodne z jego wolą oraz przepisami prawa, z poszanowaniem bezpieczeństwa dziecka.