Badania kontrolne po zwolnieniu lekarskim i urlopie dla poratowania zdrowia

Stosunek pracy z nauczycielem zatrudnionym na podstawie mianowania i umowy o pracę na czas nieokreślony ulega rozwiązaniu w razie czasowej niezdolności nauczyciela do pracy spowodowanej chorobą, jeżeli okres tej niezdolności przekracza 182 dni, a jeśli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży – 270 dni, przy czym do okresu niezdolności do pracy wlicza się również przypadające w tym okresie przerwy obejmujące dni, w których w szkole, zgodnie z odrębnymi przepisami, nie odbywają się zajęcia. W szczególnie uzasadnionych wypadkach okres nieobecności w pracy może być przedłużony o kolejne 12 miesięcy, jeśli tylko nauczyciel uzyska prawo do świadczenia rehabilitacyjnego, o którym mowa w przepisach dotyczących świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, lub zostanie mu udzielony urlop dla poratowania zdrowia (art. 23 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 27 ust. 3 KN). Oznacza to, że po upływie 182 dni zwolnienia lekarskiego pracodawca ma prawo rozwiązać z nauczycielem stosunek pracy, jeżeli ten nie zawnioskuje o urlop dla poratowania zdrowia lub świadczenie rehabilitacyjne.

Aby nie utracić zatrudnienia z powodu długotrwałej choroby, nauczyciel może zatem skorzystać z urlopu dla poratowania zdrowia. W tym celu powinien złożyć do dyrektora szkoły pisemny wniosek o udzielenie urlopu zdrowotnego. Dyrektor szkoły wydaje skierowanie na badanie lekarskie do uprawnionego lekarza w terminie nie dłuższym niż 7 dni roboczych od dnia złożenia wniosku (art. 73 ust. 10a Karty Nauczyciela). O potrzebie udzielenia nauczycielowi urlopu dla poratowania zdrowia w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia choroby zagrażającej wystąpieniem choroby zawodowej lub choroby, w której powstaniu czynniki środowiska pracy lub sposób wykonywania pracy mogą odgrywać istotną rolę, orzeka lekarz medycyny pracy wykonujący działalność w jednostce służby medycyny pracy, z którą szkoła zawarła umowę. Orzeczenie wydawane jest na podstawie:

1) wyników przeprowadzonego przez siebie badania lekarskiego;

2) wyników badań dodatkowych lub konsultacji specjalistycznych, których przeprowadzenie uzna za niezbędne;

3) dokumentacji medycznej z przebiegu dotychczasowego leczenia

(art. 73 ust. 10 i 10b Karty Nauczyciela).

Orzeczenie o potrzebie udzielenia nauczycielowi urlopu dla poratowania zdrowia może być wydane również bezpośrednio po długotrwałej chorobie nauczyciela.

Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie (art. 229 § 4 kp).

Zarówno Kodeks pracy, jak i przepisy dotyczące pragmatyki zawodowej nauczycieli zatrudnionych w placówkach publicznych regulują sytuacje, w których konieczne jest skierowanie pracownika na badania profilaktyczne.

Okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy. Za czas niewykonywania pracy w związku z przeprowadzanymi badaniami pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, a w razie przejazdu na te badania do innej miejscowości przysługują mu należności na pokrycie kosztów przejazdu według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych.

Oznacza to, że co do zasady po każdym zwolnieniu lekarskim trwającym dłużej niż 30 dni pracodawca ma obowiązek skierowania pracownika na badania kontrolne.

Niezależnie od tego w przypadku udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia w wymiarze dłuższym niż 30 dni nauczyciel podlega kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku (art. 73 ust. 6 KN). Oznacza to, że przed powrotem do pracy z urlopu dla poratowania zdrowia należy skierować nauczyciela na takie badania, by w dniu stawienia się do pracy legitymował się odpowiednim orzeczeniem lekarskim.

Badania kontrolne przed zakończeniem urlopu zdrowotnego są przeprowadzane na ogólnych zasadach przewidzianych w Kodeksie pracy. To oznacza, że przeprowadza się je w miarę możliwości w godzinach pracy (a więc pierwszego dnia roboczego po urlopie zdrowotnym, gdy nauczyciel stawi się do pracy) – art. 229 § 3 Kodeksu pracy.

Za czas niewykonywania pracy w związku z przeprowadzanymi badaniami nauczyciel zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Jeżeli chodzi o kwestię zdolności do pracy przed udzieleniem urlopu wypoczynkowego, to zgodnie z orzecznictwem udzielenie urlopu wypoczynkowego, także na żądanie (art. 167² kp), pracownikowi niezdolnemu do pracy z powodu choroby jest niezgodne z prawem. Niezdolność do pracy wyłącza możliwość korzystania z urlopu zgodnie z jego przeznaczeniem, w związku z czym udzielenie urlopu w okresie niezdolności do pracy jest prawnie niedopuszczalne, także wówczas, gdy pracownik wyraził na to zgodę (wyrok Sądu Najwyższego z 28 października 2009 r., II PK 123/09; wyrok SN z 26 października 2016 r., sygn. akt III PK 9/16; wyrok SN z 29 października 2007 r., II PK 54/07, LEX nr 897939; wyrok SN z 18 maja 2006 r., III PK 26/06, LEX nr 551013).

Niemniej jednak należy mieć na względzie, że ten wyrok dotyczył korzystania z urlopu na żądanie po zwolnieniu lekarskim. Teza Sądu Najwyższego jest dość kontrowersyjna, tym bardziej że we wcześniejszych wyrokach Sądu Najwyższego nie wskazywano, by pracownik musiał po zwolnieniu lekarskim, a przed urlopem wypoczynkowym przechodzić badania kontrolne. Wydaje się więc, że nie ma konieczności kierowania pracownika na badania kontrolne, skoro bezpośrednio po zwolnieniu lekarskim będzie on korzystał z urlopu, ale nie na żądanie.

Nie ma podstaw, żeby zmuszać pracowników do wykonania badań lekarskich przed rozpoczęciem korzystania z zaplanowanego urlopu wypoczynkowego. Ważne, by dostarczyć pracownikowi odpowiednie skierowanie na badania i dopilnować, aby przed przystąpieniem do pracy były one wykonane. Z drugiej strony nie jest sprzeczne z przepisami prawa pracy odmówienie udzielenia urlopu nieplanowanego wcześniej lub na żądanie do czasu przedstawienia orzeczenia o zdolności do pracy.

ZASTOSUJ

Jeżeli przed urlopem dla poratowania zdrowia był niezdolny do pracy 182 dni, to okres tej nieobecności może być wydłużony jedynie o 12 miesięcy i wyłącznie o urlop dla poratowania zdrowia lub świadczenie rehabilitacyjne. W konsekwencji po urlopie dla poratowania zdrowia należy wystawić nauczycielowi skierowanie na badania kontrolne (art. 73 ust. 6 KN). Jeżeli lekarz ustali zdolność do pracy nauczyciela, wówczas będzie możliwe udzielenie urlopu uzupełniającego. Jeżeli jednak nauczyciel nie uzyska zdolności do pracy, dyrektor będzie zobowiązany rozwiązać stosunek pracy z końcem miesiąca, w którym dyrektor szkoły otrzymał ostateczne orzeczenie lekarskie o niezdolności nauczyciela do wykonywania dotychczasowej pracy (art. 23 ust. 1 pkt 3 i ust. 2 pkt 3 Karty Nauczyciela).

Jeżeli jednak przed urlopem dla poratowania zdrowia nauczyciel nie wyczerpał dopuszczalnego okresu nieobecności z powodu choroby, to nie ma przeszkód prawnych, aby bezpośrednio po tym urlopie udzielić urlopu uzupełniającego, a dopiero po jego zakończeniu skierować nauczyciela na badania kontrolne. W orzecznictwie wskazuje się, że nie ma obowiązku przedstawienia orzeczenia o zdolności do pracy przez pracownika rozpoczynającego urlop wypoczynkowy po zakończeniu okresu niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni (wyrok Sądu Najwyższego z 9 marca 2011 r., sygn. akt II PK 240/10). Analogicznie, należy przyjąć, że również nauczyciel, który bezpośrednio po urlopie dla poratowania zdrowia rozpocznie urlop uzupełniający, nie ma obowiązku wykazania zdolności do pracy. Zdolność ta jest bowiem warunkiem dopuszczania do pracy (art. 229 § 4 Kodeksu pracy). Jeżeli zatem dyrektor wyrazi zgodę na rozpoczęcie urlopu uzupełniającego bezpośrednio po zakończeniu urlopu dla poratowania zdrowia, to nauczyciel będzie musiał wykonać badania kontrolne po urlopie uzupełniającym, przed faktycznym podjęciem pracy.

Przedszkola niepubliczne, punkty przedszkolne

Opracowanie: 

Agnieszka Rumik-Smolarz