Adaptacja dzieci zaczynających edukację przedszkolną

Nowe środowisko, otoczenie i personel przedszkola, z jakimi spotyka się w przedszkolu trzylatek rozpoczynający swoją edukację przedszkolną wywołują lęk i strach. To naturalna reakcja dziecka na nową sytuację. Przez pierwsze dni pobytu dziecka w placówce normalnym zjawiskiem jest płacz przy rozstaniu a nawet niechęć do pobytu w przedszkolu. By przygotować dziecko do przedszkola i pomóc dziecku w procesie adaptacyjnym trzeba wziąć pod uwagę i uwzględnić w oddziaływaniach wiek rozwojowy dziecka i tempo zmian, jakie zachodzą w jego obszarze psychicznym i fizycznym. Dzieci będą wykazywały zachowania charakterystyczne dla swojego wieku rozwojowego, ale różniące się indywidualnymi cechami. Trzeba być na to przygotowanym i nie można tego lekceważyć. Na początku ważne jest, by wykazać się zrozumieniem i cierpliwością wobec dziecka. Nawet jeżeli na pierwszy rzut oka dziecko będzie wykazywało otwartość na nowe doświadczenia, mogą pojawić się zachowania nieprzyjazne wobec innych dzieci czy nauczycieli. Warto wtedy zastanowić się, dlaczego tak jest i spróbować dowiedzieć się tego, najlepiej przez zabawę. Większość dzieci w wieku przedszkolnym ma trudność z nazywaniem lub deklarowaniem swoich emocji, dlatego nie zawsze rozmowa może być skuteczna, gdy chcemy dowiedzieć się, jak dziecko się czuje. W zabawie dziecko może nawet nieświadomie pokazać, jakie emocje przeżywa, przypisując stany emocjonalne bohaterom zabawy.

Pomagając dziecku w przystosowaniu do przedszkola, można zastosować również bajkoterapię. W takiej sytuacji wybiera się bajkę, w której bohater także musiał zmierzyć się z nowym miejscem. Dzięki temu dziecko będzie mogło się identyfikować z bohaterem i pozna sposoby na radzenie sobie w nowej przestrzeni.

Zdecydowanie istotnym i pomocnym elementem w adaptacji dziecka w przedszkolu jest komunikacja. Trzeba jednak pamiętać, że dzieci w tym wieku głównie poznają świat i komunikują się przez doświadczenia zmysłowe. Stąd można wykorzystać różne formy zabaw edukacyjnych, które angażują różne zmysły dziecka (np. zabawy z zapachami lub z sensorycznymi piłkami/klockami). Dla dziecka będzie to zdecydowanie bardziej atrakcyjny sposób spędzania czasu, a dzięki temu chętniej będzie wracać do przedszkola.

Zastosuj! Próbując oswoić lęk separacyjny przedszkolaka należy uzbroić się w cierpliwość. Trudna adaptacja wymaga czasu i odpowiedniego zorganizowania przestrzeni dziecka oraz czasu pobytu dziecka w przedszkolu. Dobra zabawa, ciekawe zajęcia adaptacyjne w przedszkolu przyjazna aranżacja sali przedszkolnej na pewno w tym pomogą.  

Potrzebę doświadczeń zmysłowych u dziecka można wykorzystać przy poznawaniu przez nie nowego miejsca, jakim jest przedszkole, a szczególnie sala, w której dziecko będzie głównie przebywało. Eksplorowanie sal i pomieszczeń można zorganizować na przykład jak zabawę w poszukiwaczy skarbów. Dziecko o wiele lepiej i szybciej zaadaptuje się do miejsca, które będzie mogło poznać w niekonwencjonalny i atrakcyjny sposób. Można również wykorzystać piankowe klocki (jeśli są na wyposażeniu przedszkola) i zaproponować zaaranżowanie sali, w której dzieci będą przebywać. Dzięki temu dziecko będzie bardziej się identyfikowało z nowym miejscem i będzie to pierwszy krok we współpracy z nową grupą rówieśniczą (co jest szczególnie ważne dla dzieci, które nie mają rodzeństwa). Na pewno nie będzie to łatwa zabawa. Dla niektórych dzieci będą to całkowicie nowe warunki, wynikające z zasad dzielenia się czy uważności na innych rówieśników. Szczególnie trzeba zwrócić uwagę na dzieci wycofane i nieasertywne, które wymagają większego wsparcia, ale nie wyręczania! Zgodnie z główną zasadą Montessori: „Pomóż mi samemu to zrobić”.

Dla rodziców to także jest trudny czas. Najważniejsze, co można doradzić rodzicom, będąc nauczycielem grupy, do której należy dziecko, to obserwacja dziecka w warunkach domowych. Jeżeli dziecko jest chętne, by opowiedzieć o doświadczeniach z przedszkola, to należy wysłuchać tego, co ma dopowiedzenia.

Uwaga: Dzieci relacjonując swoje doświadczenia mogą przekształcać warunki sytuacji, w których uczestniczyły! Jeżeli rodzic jest zaniepokojony przekazem dziecka z przedszkola, to warto jeszcze porozmawiać z nauczycielem. To nie znaczy, że dzieci konfabulują, tylko w sytuacjach nowych interpretacja motywów zachowań czy działań innych może być nietrafnie zaprezentowana przez dziecko.

Najważniejsze co może zrobić dorosły, by okazać wsparcie dziecku w adaptacji do przedszkola, to zrozumieć, zaakceptować i wyjaśniać.

Czas przystosowania się dzieci do przedszkola jest jednym z pierwszych momentów zmiany środowiska dla dziecka. Dlatego trzeba zadbać o ich poczucie bezpieczeństwa, a także zachęcić do poznania nowego miejsca, jakim jest przedszkole. Na tę okoliczność proponuję zabawę w poszukiwaczy skarbów połączoną z eksplorowaniem sal i przestrzeni budynku przedszkola. Niewątpliwie takie zadanie uatrakcyjni poznawanie każdego nieznanego dla dziecka miejsca.

Przygotowanie

• Nauczyciel w sali przypisanej grupie, a jednocześnie w miejscu, od którego zaczyna poszukiwanie skarbów (wycieczka po przedszkolu ma się zacząć), zbiera dzieci i wszyscy siadają w okręgu. Nauczyciel zaczyna opowiadać historię o podróżowaniu w nieznane (można posłużyć się gotową bajką np. „Pomelo wyrusza na mur ogrodu” lub „Pomelo podróżuje” Ramona Bădescu, Benjamin Chaud. Dzięki tym bajkom dzieci mogą identyfikować się z bohaterem, który również wyrusza w nieznane mu miejsce z bagażem wątpliwości i obaw) oraz pokazuje dzieciom mapę. Zadaje pytanie, czy dzieci chcą wyruszyć na wspólne poszukiwania zaginionego skarbu.
• Następnie informuje, że zanim wyruszą w podróż, muszą zrobić dla siebie potrzebne „narzędzie podróżnika”, jak lornetka, kompas, lina, torba, szkło powiększające, czy GPS (nie trzeba pomijać elektroniki). Każde dziecko z dostępnych materiałów papierniczych przygotowuje potrzebny dla siebie przedmiot (mogą się powtarzać).
• Gdy wszyscy już będą gotowi, nauczyciel prowadzi grupę na poszukiwania (dzieciom w wieku przedszkolnym przeważnie trzeba pomóc przy odczytywaniu mapy, która powinna być prosta w odbiorze, najlepiej obrazkowa).

• Pierwsze miejsce na mapie powinno być w sali grupy. Można każde miejsce opatrzyć komentarzem, który pozwoli odnaleźć dalsze wskazówki. Celem działań nauczyciela jest zachęcanie dzieci do samodzielnego poznawania sali, sugerowania co mogą zrobić, gdzie i jak szukać;
• Gdy dzieci znajdą wskazówkę, oczywiście odpowiednio zaznaczoną, zgodnie z wcześniejszym opisem (np. obrazek przedstawiający cukierek, który pod spodem ma napisane kolejne miejsce wycieczki/poszukiwań), trzeba poprowadzić dzieci do kolejnego miejsca, przy okazji opowiadając, co się znajduje w wybranych pomieszczeniach
• Opisane wcześniej czynności należy powtórzyć w kolejnych miejscach, aż grupa dotrze do ostatniego punktu wycieczki;
• Wycieczkę/poszukiwania mają zakończyć się w przedszkolnym ogrodzie (jeśli pozwala na to pogoda), gdzie zostanie ukryty skarb – cukierki lub czekolady dla dzieci.

• Nauczyciel siada w okręgu z dziećmi w miejscu, w którym rozpoczęła się wycieczka.
• Nauczyciel pyta dzieci, jakie miejsca zwiedziły, co w nich było, które miejsce najbardziej im się podobało.