Symptomy ryzyka dysleksji można zaobserwować już u dzieci w wieku przedszkolnym

O dysleksji rozwojowej (specyficznych trudnościach w czytaniu i pisaniu) można rozstrzygać dopiero z końcem nauczania na pierwszym etapie edukacji – w przypadkach kiedy niepowodzenia w nauce pomimo udzielanej dziecku pomocy utrzymują się na kolejnych fazach rozwoju. U dzieci młodszych można stwierdzić ryzyko dysleksji.

Główne symptomy ryzyka dysleksji – zaburzenia ruchu i mowy

Wśród teorii tłumaczących zjawisko dysleksji specjaliści wskazują na nietypowy lub nieprawidłowy rozwój ośrodkowego układu nerwowego, którego skutkiem jest występowanie deficytów rozwoju funkcji poznawczych, wykonawczych oraz ich integracji.

Trudności dziecka nie są przy tym uwarunkowane innymi przyczynami, np.:

• niższymi niż przeciętne możliwościami intelektualnymi (upośledzenie umysłowe),
• schorzeniami neurologicznymi (epilepsja),
• dysfunkcjami narządów zmysłu (wada wzroku, słuchu),
• niekorzystnymi dla dziecka warunkami środowiskowymi (zaniedbanie, trudna sytuacja rodzinna, uwarunkowania kulturowe).

Wczesne symptomy ryzyka dysleksji u małych dzieci manifestują się przede wszystkim zaburzeniami i opóźnieniami w rozwoju ruchowym oraz w rozwoju mowy – patrz tabela str. 29. Opóźnienia w rozwoju poszczególnych funkcji mogą występować w izolacji lub współwystępować w kilku sferach rozwoju. Ich utrzymywanie się może znacząco wpływać na osiągnięcie przez dziecko dojrzałości szkolnej, w tym gotowości do nauki czytania i pisania. Należy więc jak najszybciej podjąć odpowiednie działania korekcyjno--kompensacyjne.

Obserwacje pedagogiczne dokonywane planowo i regularnie dokumentowane

Podstawą oceny, czy rozwój dziecka przebiega prawidłowo, są obserwowane przez nauczycieli umiejętności i postępy w rozwoju dziecka od początku jego pobytu w przedszkolu. Nauczycielska diagnoza w tym zakresie to proces i jest systematycznie weryfikowana w toku prowadzonych obserwacji. Obserwacje te powinny być dokonywane planowo i regularnie dokumentowane. Na podstawie analizy dokonanych spostrzeżeń łatwiej będzie ocenić, czy trudności dziecka udaje się wyrównać, czy nadal utrzymują się i stanowią ryzyko specyficznych trudności w uczeniu się. Pozwoli to również ocenić postępy w rozwoju wychowanka i zmodyfikować działania, jeśli to konieczne.

Pomocne w ocenie wystąpienia ryzyka dysleksji u dzieci przed podjęciem nauki w szkole może być wykorzystanie kwestionariusza Skali Ryzyka Dysleksji prof. dr hab. Marty Bogdanowicz (publikacja MEN: Podniesienie efektywności kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Materiały szkoleniowe dla nauczycieli. Część I). Materiał dostępny na stronie Ośrodka Rozwoju Edukacji. Można tam również znaleźć wiele publikacji dotyczących strategii planowania i realizowania wsparcia dla dzieci z grupy ryzyka dysleksji, które mogą zainspirować nauczycieli.

Formy pomocy dziecku ustala dyrektor w porozumieniu z nauczycielami

Dziecku, wobec którego nauczyciele i specjaliści dostrzegają objawy ryzyka dysleksji, należy udzielić pomocy. Obserwowane przez nauczycieli symptomy mogą wymagać wsparcia dziecka w wielu obszarach, zarówno w bieżącej pracy (z uwzględnieniem sposobów pracy z dzieckiem wynikających z indywidualnego programu wspomagania i korygowania rozwoju), jak i formie specjalistycznych zajęć:

• korekcyjno-kompensacyjnych,
• logopedycznych,
• innych zajęć o charakterze terapeutycznym (np. terapia ręki, terapia integracji sensorycznej).

Podstawą oddziaływań wobec dziecka musi być przede wszystkim merytoryczna wiedza nauczyciela o prawidłowościach rozwoju psychofizycznego dzieci w wieku przedszkolnym i jego gotowość do uważnego towarzyszenia dziecku w pokonywaniu obiektywnych trudności. Nauczyciel musi dostosować sposób pracy do aktualnego poziomu umiejętności każdego przedszkolaka. Musi inicjować przy tym działania, którymi dzieci będą zainteresowane. Takie zadania, pomimo potencjalnych trudności, sprawią, że dziecko nie będzie ich postrzegać jako żmudne, ale ciekawe i motywujące do pracy.

W każdym przypadku można skierować dziecko do poradni

Nauczyciel nie zawsze może odróżnić objawy uwarunkowane innymi przyczynami czy wyeliminować niektóre czynniki determinujące trudności w funkcjonowaniu dziecka. Należy też zwrócić uwagę na indywidualne różnice w rozwoju dzieci – mogą one nabywać określone umiejętności w różnym tempie i z różną dynamiką. W każdym przypadku nauczyciel może skierować rodziców do poradni psychologiczno-pedagogicznej, gdzie dokonana zostanie specjalistyczna, pogłębiona ocena poziomu rozwoju dziecka. Uzyskana po badaniach opinia i wskazania do pracy z dzieckiem mogą wesprzeć nauczycieli i rodziców w planowaniu pomocy i organizowaniu bieżącej pracy.

W PRZEDSZKOLACH NIEPUBLICZNYCH

Przepisy umożliwiają przedszkolom niepublicznym uzyskanie dotacji z budżetu gminy na każde dziecko, w wysokości równej wydatkom bieżącym przewidzianym na dziecko w przedszkolach publicznych. Uzyskanie takich środków finansowych uzależnione jest między innymi od tego, czy placówka zapewni dzieciom pomoc psychologiczno-pedagogiczną na zasadach określonych dla przedszkoli publicznych (art. 1 pkt 20 lit. b ustawy z 2013 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty).