Jak powinno wyglądać omówienie zajęć obserwowanych przez dyrektora?

Różnice między hospitacją a obserwacją wyjaśnia niekwestionowany autorytet w tematyce nadzoru pedagogicznego Stefan Wlazło. Najkrócej ujmując Stefan Wlazło wypowiedział się, że obserwacje w rozumieniu aktualnie obowiązującego rozporządzenia dotyczą obserwowania rozwoju uczniów, nie zaś poprawności metodologicznej lekcji. Innymi słowy – obserwuje się, w jakim stopniu, zakresie uczniowie zbliżają się do opisu absolwenta, który przyjęto w statucie lub w innym dokumencie szkolnym. Natomiast hospitacje służą ocenie pracy nauczyciela, a ocena pracy nauczyciela jest regulowana odrębnymi przepisami, stanowi odrębne działanie kierownicze. Należy zatem oddzielić ocenianie pracy nauczyciela od obserwowania rozwoju ucznia/dziecka.

Co do zasady, hospitacja ma na celu przyjrzenie się pracy nauczyciela, jego kontaktom z dziećmi, stosowanym metodom pracy, wpływowi nauczyciela na zachowanie dzieci. Jej celem jest także pomoc nauczycielowi w określeniu kierunków dalszego rozwoju. Z tych powodów należy przed hospitacją określić:

• jaka wiedza o pracy nauczyciela będzie poszukiwana,
• co zostanie poddane obserwacji,
• jakie kryteria oceny zostaną zastosowane.

Taką hospitację możemy uznać za doradczo-doskonalącą.

W zależności od diagnozowanego zakresu, dyrektor przedszkola może postawić różne pytania, na które będzie się starał udzielić odpowiedzi podczas obserwacji, np.:

• jakie techniki i postawy zastosował nauczyciel, by przyciągnąć uwagę dzieci,
• jak podtrzymywał zainteresowanie tematyką zajęć,
• jak rozwiązywał problem słabnącej motywacji,
• jaką rolę odegrały w czasie zajęć informacje zwrotne?
• Dyrektor może przyjąć, że na każdych zajęciach będzie obserwował:
• cele zajęć (czy są jasne, przydatne i właściwe),
• czy realizowane treści programu wychowania przedszkolnego odpowiadają osiągnięciom dzieci na koniec wychowania przedszkolnego,
• czy treści dobrane do osiągnięcia celu realizowane są w toku aktywnego wykonywania zadań przez dziecko (poziom wykonania zadań, stopień sprawdzenia przez nauczyciela poziomu osiągnięć dzieci) lub inne zagadnienia.

Obserwacja może dać obraz pełnej rzeczywistości lub jej fragment. Może dotyczyć wszystkich form zajęć dydaktycznych prowadzonych w grupach wychowawczych lub tylko pracy grupowej dzieci.

W informacji zwrotnej dla nauczyciela należy uwzględnić uzyskane odpowiedzi na postawione pytania. Dyrektor powinien ocenić, np.:

• jaki jest poziom wykonania działania przez nauczyciela,
• jaki jest stopień osiągnięcia założonych celów dotyczących planowania zmian poziomu dojrzałości dzieci do podjęcia nauki w szkole.

Dyrektor może ocenić także, np.:

• sposoby sprawdzania osiągnięć zastosowane przez nauczyciela,
• aktywne uczestnictwo dzieci podczas zajęć,
• strukturę zajęć,
• indywidualizację nauczania,
• efektywność zajęć i inne.

Powinien omówić z nauczycielem zauważone błędy (np. błędy merytoryczne, dotyczące koncepcji, zadań, sposobów kształcenia umiejętności itd.). Konieczne może być także podjęcie rozmowy na temat zaobserwowanego:

• braku zaangażowania dzieci w tok pracy na zajęciach,
• braku kontroli przez nauczyciela poziomu osiągnięć dzieci,
• innego problemu.
• Tematem rozmowy po obserwacji może być także:
• trafność w zaplanowaniu zajęć,
• wykorzystanie czasu zajęć,
• dostosowanie zajęć do indywidualnych możliwości dzieci,
• zachowanie właściwych proporcji między poszczególnymi fazami zajęć i/lub dostosowanie metod i form pracy do przyjętych celów.

Rozmowa z nauczycielem powinna przebiegać w dobrej atmosferze, umożliwiającej nauczycielowi wypowiedzenie własnego zdania, refleksję nad omawianym zagadnieniem. Powinna dać nauczycielowi jasny komunikat, co robi dobrze, co powinien zmienić niezwłocznie, a nad czym powinien popracować w przyszłości (mocne i słabe strony obserwowanych zajęć).

Wskazane jest, aby odbyła się w najbliższym z możliwych terminów. Uzgodnienie wniosków lub zaleceń oraz terminu ich realizacji zasadniczo kończy rozmowę z nauczycielem.

Przepisy nie wskazują na obowiązek prowadzenia dokumentacji z przeprowadzonych zajęć. Warto jednak korzystać z opracowanych dla przedszkola arkuszy. Dokumentacja obserwowanych zajęć może posłużyć podsumowaniu działań edukacyjnych w danym roku szkolnym. Jest to doby sposób na gromadzenie informacji w formie spostrzeżeń i wniosków dotyczących ogółu nauczycieli. Wnioski te będą miały wpływ m.in. na doskonalenie procesu dydaktyczno-wychowawczego i opiekuńczego przedszkola, upowszechnianie dobrych przykładów, eliminowanie niewłaściwych praktyk.